Ghi nhận nhiều trường hợp nhiễm nấm đen Mucormycosis sau dịch COVID-19

Từ đầu năm 2020, nhất là sau khi xuất hiện làn sóng COVID-19, số lượng bệnh nhân nhiễm nấm đen tăng nhanh. Tại Bệnh viện Bạch Mai, đến nay có khoảng hơn 20 trường hợp nhập viện điều trị. Các bệnh nhân nhiễm nấm đen đến chủ yếu từ các khoa Tai mũi họng, Hồi sức tích cực, Thần kinh, Mắt, Nội tiết - Đái tháo đường,…

Đa số các bệnh nhân nói trên đều có bệnh nền khi nhập viện, ở trong tình trạng nhiễm trùng nặng, có các tổn thương nhiễm nấm ăn từ xoang lan lên xương hàm, ổ mắt, hệ thần kinh… Các bác sĩ cho hay, nấm đen là dạng nấm xâm nhập đã được y văn thế giới nhắc đến, đặc biệt là tại Ấn Độ trong giai đoạn vừa qua với số lượng bệnh nhân tăng đột biến, là một trong những nguyên nhân gây tử vong cao sau khi mắc COVID -19.

      PGS.TS Đỗ Duy Cường thăm khám cho bệnh nhân nhiễm nấm đen. Ảnh: Tri Thức Trực Tuyến

Ai có nguy cơ cao mắc bệnh?

Trao đổi với báo Sức Khỏe & Đời Sống, PGS.TS Đỗ Duy Cường - Giám đốc Trung tâm bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai cho biết nấm đen là một bệnh nhiễm trùng mới nổi nghiêm trọng do bào tử nấm có tên gọi là Mucormycetes gây ra.

Nhóm nấm Mucor tạo ra hàng triệu bào tử lơ lửng trong không khí, thường phát triển vào mùa hè và mùa thu, những bào tử này khi tiếp xúc với bề mặt ẩm ướt, có các chất hữu cơ thối rữa: lá cây, gỗ mục nát, phân động vật hoặc đất, chúng bắt đầu nảy mầm và tạo ra sợi nấm.

Nấm xâm nhập vào cơ thể con người qua 2 đường: Hít phải bào tử nấm từ không khí, gây nhiễm trùng phổi, não hoặc xoang; Xâm nhập qua da bởi vết cắt, vết xước, vết cào, vết bỏng và một số tổn thương da khác.

Những nhóm người có nguy cơ cao mắc nấm đen gồm người từng mắc COVID-19; người bị đái tháo đường type 2, đặc biệt là có tình trạng nhiễm toàn ceton; người bị ung thư, cấy ghép tạng, cấy ghép tế bào, sử dụng Corticosteroid kéo dài, người có tình trạng suy giảm miễn dịch, nhiễm HIV, người bị chấn thương da do phẫu thuật, bỏng, trẻ sinh non, nhẹ cân và suy dinh dưỡng,…

Triệu chứng khi nhiễm nấm đen

Bệnh nhiễm nấm đen có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan, bộ phận cơ thể. Các triệu chứng phụ thuộc vào tình trạng nhiễm trùng nơi nấm phát triển. Bệnh có thể dẫn đến mũi bị hoại tử thâm đen hoặc đổi màu, đau mặt, đau vùng xoang lan lên mắt, đau đầu, đau ngực, khó thở và ho ra máu…

Cụ thể, nấm đen có thể gây ra 5 dạng bệnh cảnh sau:

- Nhiễm trùng xoang và não: Nhóm nguy cơ cao dễ nhiễm nấm nhất là bệnh nhân đái tháo đường không kiểm soát, người ghép thận. Các dấu hiệu của dạng bệnh này như sốt, đau đầu, đau xoang hoặc nghẹt mũi; sưng mặt một bên; tổn thương màu đen ở phía trên bên trong miệng hoặc trên sống mũi.

- Viêm phổi với các dấu hiệu gồm khó thở hoặc thở gấp; tức ngực; sốt cao trên 38 độ C, ho ra máu.

- Nhiễm trùng da và niêm mạc: Thường gặp ở người không bị suy giảm miễn dịch với các dấu hiệu: Đau vùng mặt sau đó xuất hiện một nốt phỏng trên da, dần dẫn tới loét da hoặc nhiễm trùng da, rồi xâm lấn vào mũi xoang, quanh gò má, giữa mắt và môi, lâu dần tổn thương da bị nhiễm bệnh chuyển sang màu đen, sưng tấy, hoại tử.

- Nhiễm trùng đường tiêu hoá: Thường ở trẻ em, đặc biệt trẻ sinh non và nhẹ cân dưới 1 tháng tuổi với các dấu hiệu: buồn nôn và nôn, đau bụng hoặc đau dạ dày, xuất huyết dạ dày.

- Nhiễm nấm đen mucormycosis lan tỏa: Bệnh thường xảy ra ở những bệnh nhân đã mắc bệnh mạn tính do vậy các dấu hiệu bệnh khó phân biệt với các bệnh đang có sẵn. Nhiễm trùng lan tỏa thường ảnh hưởng nhất đến não, hệ thần kinh trung ương gây tình trạng như hôn mê hoặc rối loạn ý thức. Các dấu hiệu có thể gặp: sưng mí mắt dưới hoặc trên (hoặc cả hai), chảy mủ ra khỏi mắt; tê liệt các cơ mí mắt, bệnh diễn tiến nặng hoặc kéo dài, toàn thân suy sụp.

     Một bệnh nhân nhiễm nấm đen điều trị tại Trung tâm Bệnh Nhiệt đới. Ảnh: Tri Thức Trực Tuyến

Phòng tránh nhiễm nấm đen như thế nào?

Tờ Tri Thức Trực Tuyến dẫn lời PGS.TS Đỗ Duy Cường cho biết, hiện nay chúng ta không có thuốc hay vaccine để ngăn chặn bệnh nấm đen. Để phòng bệnh, đặc biệt là với các bệnh nhân có bệnh nền đái tháo đường, ung thư, suy giảm miễn dịch, hậu Covid-19..., mọi người cần lưu ý những việc sau:

- Tránh đến khu vực có nhiều khói bụi, công trường. Đeo khẩu trang hiệu suất lọc trên 95% có than hoạt tính khi phải đến khu vực có nhiều khói bụi.

- Tránh các hoạt động tiếp xúc trực tiếp với bụi hoặc đất. Mang găng tay, ủng nếu thực hiện bất kỳ hoạt động nào liên quan đến đất.

- Vệ sinh vùng da bị thương bằng nước ấm và dung dịch sát khuẩn để tránh nhiễm trùng da.

- Nếu đã cấy ghép tế bào gốc hoặc cấy ghép nội tạng, mọi người cần nói chuyện với bác sĩ để được dùng thuốc kháng nấm, qua đó ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng do nấm.

- Các bệnh viện, cơ sở y tế cũng cần lưu ý khử trùng các thiết bị được sử dụng bởi nhiều bệnh nhân (ống khí quản, máy thở, mặt nạ phun khí dung…); hệ thống thông gió; xử lý vết thương đúng cách…

- Điều trị và kiểm soát tốt bệnh nền: Khi có triệu chứng nghi ngờ nhiễm nấm đen, người bệnh cần đến các cơ sở chuyên khoa để khám và phát hiện, điều trị thuốc chống nấm sớm, đúng phác đồ để hạn chế tỷ lệ tử vong.

Khó khăn trong chẩn đoán và điều trị Việc chẩn đoán bệnh nấm đen hiện dựa vào bệnh cảnh lâm sàng kết hợp với xét nghiệm nuôi cấy hoặc giải phẫu bệnh có ý nghĩa trong việc xác định chẩn đoán, theo PGS.TS Đỗ Duy Cường. Dù vậy, việc chẩn đoán còn nhiều khó khăn do triệu chứng lâm sàng đa dạng, phức tạp, bệnh phẩm nuôi cấy khó mọc, đồng thời cần có các nhà giải phẫu bệnh học có kinh nghiệm để đọc tiêu bản. Hiện nay, bộ Y tế mới chỉ có hướng dẫn cho các bệnh nhân nhiễm nấm, bên cạnh đó chúng ta chưa có hướng dẫn riêng cho bệnh nhân nhiễm nấm đen. Việc điều trị nấm đen đang sử dụng các thuốc chống nấm truyền tĩnh mạch là Amphotericin B, thời gian giai đoạn tấn công là 2-4 tuần. Tuy nhiên, thuốc này có nhiều độc tính và rất đắt tiền, BHYT chỉ chi trả 50%. "Chúng tôi cũng gặp khó khăn trong điều trị là hết giai đoạn tấn công, bệnh nhân khó để có thể tìm được thuốc cho giai đoạn duy trì, đó là thuốc Posaconazol hoặc Isavuconazol. Đây là các thuốc khó tìm tại thị trường Việt Nam và rất đắt tiền nên bệnh nhân thường bỏ thuốc, không tuân thủ điều trị, do đó bệnh dễ bị tái phát trở lại, nấm có thể ăn sâu thêm và tổn thương nặng nề hơn. Đây là nguyên nhân dẫn đến tỉ lệ tử vong cao cho nhóm bệnh này”, PGS.TS Đỗ Duy Cường chia sẻ. Bên cạnh đó, nấm đen ăn sâu vào trong các tổ chức xoang, hốc mắt, tổ chức thần kinh…, cần được kết hợp ngoại khoa để loại bỏ các tổ chức áp xe hoại tử và rửa sạch bằng các dung dịch sát khuẩn tại chỗ. Việc theo dõi và điều trị bệnh nền như đái tháo đường, bệnh máu, chống uy thượng thận, tăng cường dinh dưỡng cũng rất quan trọng.