Cá heo là loại cá da trơn có màu sắc rất độc đáo. Chúng có đặc điểm: phần thân cá là sự kết hợp màu sắc khác nhau, chẳng hạn như đỏ và xanh; phần đuôi, vây và kỳ có màu đỏ cam rất đẹp mắt; chỉ dài ba ngón tay và dài khoảng 10 cm; thân cá dẹt, con lớn nhất dài khoảng 1 gang tay, không có vảy.
Trước đây, cá heo cũng như cá linh, cá chốt,… là sản vật nước ngọt bình thường ở Đồng bằng sông Cửu Long. Nhưng thời gian gần đây, loài cá này trở thành “đặc sản” nổi tiếng. Do sự khai thác bừa bãi, nguồn cá trong thiên nhiên ít nên cung không đủ cầu. Chính vì vậy, hiện nay có rất nhiều hộ gia đình ở An Giang chuyển sang phong trào nuôi cá heo nước trong lồng bè trên sông Hậu, tại những vùng nước sạch và có dòng chảy mạnh.
Song sản lượng không nhiều do loài cá này chưa sinh sản nhân tạo, người dân muốn nuôi phải mua con giống từ Campuchia nhưng nguồn giống khá hiếm. Con giống đem về phải nuôi dưỡng cho cứng cáp khoảng 4 tháng, sau đó đem xuống bè chăm thêm 3 tháng mới có thể bán ra thị trường.
Trước đây, cá heo cũng như cá linh, cá chốt,… là sản vật nước ngọt bình thường ở Đồng bằng sông Cửu Long.
"Cá heo chỉ xuất hiện vào mùa nước nổi, tầm tháng 9 đến tháng 11 hàng năm. Chúng không hề có manh mối liên quan nào với cá heo đại dương lẫn cá heo trên sông Mekong về cả giống loài, hình dáng và kích cỡ. Người miền Tây gọi chúng là cá heo đơn giản vì tiếng kêu "éc éc" có phần giống con heo khi được bắt ra khỏi mặt nước", chị Huỳnh Ngọc Hoa (29 tuổi) - chủ cửa hàng thủy hải sản tại An Giang cho biết.
Cũng theo người phụ nữ miền Tây, cá heo hiện rất khan hiếm. Vì thế chúng xuất ra thị trường bao nhiêu là các nhà hàng cao cấp, khách sạn sẽ thu mua bấy nhiêu với giá khá đắt đỏ. Theo đó một ký cá giữa mùa hiện nay giá dao động từ 750.000 - 800.000 đồng, khoảng 35 - 40 con. Vào đầu mùa, chúng có thể lên tới 1 triệu đồng/kg.
Cá heo chỉ xuất hiện vào mùa nước nổi, tầm tháng 9 đến tháng 11 hàng năm.
Cá heo miền Tây được dùng chế biến nhiều món ngon khác nhau như kho lạt, kho sả ớt, kho tộ, nướng, nấu canh chua, ăn kèm các loại rau hợp mùa như bông điên điển, bông súng, ngó sen... "Do là cá theo mùa, chỉ có trên thị trường khoảng hai tháng nên là món lạ miệng, được khách chọn nhiều. Thịt cá ngọt, thơm, da béo, ít xương... dễ ăn, hợp khẩu vị số đông.
Và trong số những món ăn từ cá heo, cá heo kho tộ ăn với cơm là hấp dẫn hơn cả. Đây là một món ngon không quá cầu kỳ nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm trong chế biến", chị Huỳnh Ngọc Hoa nói.
Trước tiên đầu bếp phải lựa chọn những con cá còn tươi, cắt đầu, cắt đuôi, vây, làm sạch ruột, cho cá vào ướp với một ít giấm chua và dùng tay chà nhẹ cho cá hết nhớt và hết tanh. Sau đó, rửa với nước sạch và để ráo.
Cá heo kho tộ.
Cá được ướp một số gia vị như nước màu dừa, nước mắm, tiêu, ớt… vừa khẩu vị để có màu sắc và mùi thơm hấp dẫn. Sau cùng đầu bếp cho nồi cá lên bếp kho đến khi nước sền sệt, cá có mùi thơm, mềm và màu sắc đẹp là được. Muốn cho nước cá kho có độ sánh, ta nên thêm một muỗng nước cơm vào. Sau cùng cho tóp mỡ (hoặc dầu ăn), rắc một ít tiêu xay rồi múc ra đĩa là xong.
Cơm nóng bới ra chén, gắp một miếng cá heo cho vào miệng nhai từ từ để cảm nhận vị béo của da, ngọt, thơm của thịt cá thấm dần và lan tỏa mọi giác quan…
Bên cạnh đó, cá heo nướng muối ớt cũng là món ăn giản dị nhưng lại quyến rũ nhờ sự phối hợp tinh tế giữa vị mằn mặn của cá và vị cay nồng của sả ớt. Thực khách có thể vắt thêm lát chanh,, miếng dưa leo, khế và rau sống,… để món ăn chuẩn vị nhất.
K.T