Vì sao phải bổ sung vitamin A cho trẻ? Thừa vitamin A có nguy hiểm không?

1. Vitamin A là gì? 

Vitamin A là một hợp chất hòa tan trong chất béo. Có hai dạng chính: Các tiền vitamin A (beta-carotene và các loại khác) và vitamin A đã được tạo sẵn.

Các tiền vitamin A: Chiếm phần lớn là beta-carotene, có nhiều trong các loại rau củ màu đỏ, cam, vàng như khoai lang, cà rốt hoặc bí ngô...

Vitamin A đã được tạo sẵn: Chủ yếu trong các nguồn thực phẩm từ động vật.

2. Vitamin A quan trọng thế nào với sức khỏe và sự phát triển của trẻ?

Bảo vệ thị giác

Vitamin A có tác dụng trên võng mạc, giúp cho mắt có thể thích nghi nhanh chóng với sự thay đổi “sáng - tối”. Vì thế, thiếu hụt vitamin A khiến khả năng nhìn trong môi trường ánh sáng yếu bị giảm, biểu hiện sớm là có hiện tượng “quáng gà” khi trời nhá nhem tối.

Trẻ cần được bổ sung vitamin A đúng và đủ. (Ảnh minh họa)

Bảo vệ biểu mô

Vitamin A còn góp phần thúc đẩy sự phát triển và bảo vệ toàn vẹn các tế bào biểu mô ở mắt, da, đường hô hấp, tiêu hóa và tiết niệu. Khi thiếu vitamin A, sản xuất các niêm mạc giảm, tế bào bị khô và xuất hiện sừng hóa. Biểu hiện này thường thấy ở mắt bắt đầu là khô kết mạc, sau đó tổn thương đến giác mạc và có thể gây loét, mù lòa nếu không được điều trị kịp thời.

Hỗ trợ tăng trưởng và Tăng cường miễn dịch

Vitamin A còn tham gia vào quá trình đáp ứng miễn dịch của cơ thể, làm tăng đề kháng trước bệnh tật. Thiếu vitamin A, trẻ dễ bị mắc bệnh nhiễm khuẩn và khi mắc bệnh, thời gian điều trị kéo dài và tăng nguy cơ tử vong. Vitamin A còn có vai trò trong sự tăng trưởng, giúp trẻ phát triển bình thường. Thiếu vitamin A làm trẻ chậm lớn.

3. Những lý do khiến trẻ bị thiếu vitamin A

- Vitamin A cần thiết nhưng cơ thể lại không thể tự tổng hợp mà được cung cấp từ bên ngoài qua thức ăn hoặc thuốc. Vì vậy, lý do chính gây thiếu hụt vitamin A là chế độ ăn uống thiếu thực phẩm giàu vitamin A và caroten (tiền vitamin A).

- Ngoài ra, vitamin A muốn hấp thu vào cơ thể cần có chất béo. Nên nếu chế độ ăn ít hoặc không có dầu mỡ sẽ làm giảm hấp thu vitamin A. Trẻ không được bú mẹ rất dễ thiếu vitamin A. Nhiễm ký sinh trùng (đặc biệt là giun đũa) và các bệnh nhiễm khuẩn (sởi, tiêu chảy, viêm đường hô hấp) cũng có liên quan tới thiếu vitamin A.

Nhiều loại thực phẩm giàu vitamin A. (Ảnh minh họa)

4. Những cách giúp trẻ có đủ vitamin A:

- Có chế độ ăn uống đa dạng, bao gồm nhiều loại thực phẩm, trong đó có các loại giàu vitamin A. Một số thực phẩm chứa nhiều vitamin A có nguồn gốc từ động vật như gan, lòng đỏ trứng, bơ, sữa, pho mát… Thực vật chứa nhiều caroten (tiền vitamin A) là các loại rau màu xanh đậm (rau muống, rau ngót, rau dền…) hoặc củ quả có màu vàng cam đậm (bí đỏ, cà rốt, xoài chín, gấc…).

- Cho trẻ bú sớm và nuôi trẻ hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu, tiếp tục đến 24 tháng hoặc lâu hơn cùng với ăn bổ sung hợp lý. Bữa ăn bổ sung của trẻ cần có các thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng, thêm mỡ hoặc dầu để tăng cường hấp thu vitamin A, vitamin D.

- Chú ý vệ sinh ăn uống, vệ sinh cá nhân và môi trường để phòng chống nhiễm giun.

- Bổ sung vitamin A cho trẻ: Tại Việt Nam, nhằm phòng chống tình trạng thiếu vitamin A ở trẻ dưới 5 tuổi, mỗi năm Bộ Y tế tổ chức 2 đợt uống vitamin A cho các trẻ dưới 6 tháng tuổi không được bú mẹ và trẻ dưới 5 tuổi có nguy cơ thiếu vitamin A.

Trẻ 6 - <12 tháng tuổi: 100.000 đơn vị vitamin A mỗi 6 tháng.

Trẻ từ 12 - 60 tháng: 200.000 đơn vị vitamin A mỗi 6 tháng.

Với liều bổ sung trên, hầu hết trẻ dung nạp tốt. Một số có thể xuất hiện các tác dụng phụ như thóp phồng, buồn nôn, nôn hoặc đi ngoài phân lỏng. Các phản ứng thường nhẹ và tự hết sau khoảng 24h dùng thuốc. Do đó, mẹ không nên quá lo lắng mà không cho con uống vitamin A.

Ăn uống đầy đủ và đa dạng thực phẩm có thể giúp trẻ được nạp nguồn vitamin cần thiết. (Ảnh minh họa)

5. Thừa vitamin A có gây hại cho trẻ không? 

Các biểu hiện của thừa vitamin A phụ thuộc vào hàm lượng và tốc độ hấp thụ vitamin A nhanh quá mức. Các triệu chứng có thể biểu hiện cấp tính hoặc mãn tính gồm: Tăng áp lực nội sọ, chóng mặt, buồn nôn, đau đầu, kích ứng da, đau khớp và xương, hôn mê hoặc thậm chí tử vong.

Chứng tăng vitamin A thường là kết quả của việc tiêu thụ quá nhiều vitamin A trong thuốc hoặc các thực phẩm bổ sung. Phần lớn các trường hợp ngộ độc là do tiêu thụ kéo dài một lượng lớn vitamin A tổng hợp (cao hơn khoảng 10 lần so với mức cho phép trong chế độ ăn được khuyến nghị hoặc khoảng 50.000 IU).

Ngược lại, quá trình trao đổi chất của provitamin A (beta-carotene, từ các nguồn thực vật) rất ít có khả năng gây độc. Ví dụ, những người ăn một lượng lớn provitamin A có thể phát triển vàng da (do tăng carotene máu) mà không bị ngộ độc vitamin A. Tăng carotene máu đặc biệt phổ biến ở trẻ nhỏ ăn nhiều rau củ xay nhuyễn (đặc biệt là cà rốt, đu đủ hay bí đỏ và các loại rau lá xanh), ban đầu có thể bị nhầm lẫn với bệnh vàng da.