Đến với Hà Giang, nhiều du khách lựa chọn mật ong bạc hà để mua về sử dụng hoặc làm quà cho gia đình. Đây là một trong những đặc sản mang nhiều giá trị cho sức khỏe con người, ngoài ra chúng cũng đem lại những giá trị tinh thần và văn hóa của đồng bào dân tộc vùng cao nguyên núi đá Hà Giang.
Mật ong bạc hà Hà Giang được khai thác từ mật cây hoa bạc hà (loài cây dại mọc nhiều tại Hà Giang) thuộc huyện Đồng Văn, Mèo Vạc Hà Giang, Quản Bạ, Yên Minh tỉnh Hà Giang. Cũng vì chúng là loài mọc dại nên sản lượng mật ong mỗi năm không cao. Thế nhưng loại hoa bạc hà này lại sinh trưởng tốt trong điều kiện tự nhiên khắc nghiệt ở vùng cao, thêm nữa lại mang đến hương vị riêng cho mật ong bạc hà.
Mật ong bạc hà Hà Giang rất sánh đặc và cực kỳ ngọt mát. Không quá khó hiểu khi mật ong bạc hà Hà Giang lại có giá bán cao ngất ngưỡng hơn hẳn các loại mật ong khác (khoảng 450.000 đồng/chai 500 ml).
Nhu cầu mua nhiều nhưng sản lượng không cao, giá thành lại đắt nên loại mật ong này bị làm giả rất nhiều. Du khách phải cực kỳ cẩn thận khi lựa chọn chỗ uy tín để mua. Ngoài ra, bạn cũng cần biết thêm một số đặc điểm của mật ong bạc hà Hà Giang để phân biệt thật giả. Bởi có giá trị kinh tế cao nên con buôn qua Trung Quốc mua loại mật ong giả. Mật giả này có mùi bạc hà sặc sụa, sở hữu cả màu xanh bắt mắt, chất đặc quánh, vị ngọt khét họng, giá chỉ vài chục nghìn. Phương pháp thử mật ong với trứng gà cũng khá hữu hiệu khi sử dụng để thử mật ong xịn.
Ong nuôi để lấy mật nhất định phải là ong ta (còn gọi là ong ruồi). Loại ong này kiếm mật rất chăm chỉ, có chu kỳ sống khoảng 45 ngày. Chỉ sau 15 ngày từ lúc ra đời, ong đã bắt đầu đi kiếm mật thành thạo.
Hiện nay, vào mùa hoa bạc hà nở rộ trên địa bàn các huyện Mèo Vạc, Đồng Văn, Yên Minh, đã có nhiều chú ong tỉnh khác di cư đến địa phương để làm mật ong bạc hà. Các chú ong vãng lai này là loại ong nhập, nguồn gốc từ Nam Mỹ, Italya… Chúng ăn tạp, thậm chí ăn cả côn trùng hoặc ong địa phương để tồn tại. Tuy nhiên các loại ong này lại cho chất lượng mật không tốt, không thơm ngon bằng mật từ ong ta.
Mật ong bạc hà có màu vàng chanh hoặc xanh olive. Mật ong sẽ tạo bọt trắng xóa khi rót ra ngoài. Để mật ong trong chai, bạn sẽ thấy có các bọt khí sủi tăm. Nếu như mật ong có màu xanh rõ rệt, chất đặc quánh… thì chắc chắn không phải mật ong bạc hà xịn.
Mật ong bạc hà Hà Giang có mùi thơm đặc trưng, không nhất thiết phải có mùi cây bạc hà. Mùi hương thoang thoảng, không hề nồng gắt. Vị của mật ong bạc hà “xịn” sẽ ngọt thanh, mát dịu chứ không ngọt khé. Mật ong bạc hà Hà Giang ngọt thanh, mát dịu chứ không ngọt khé họng. Khi đưa vào miệng bạn sẽ có cảm giác thanh mát từ khoang miệng đến cổ họng. Thú vị hơn, mật ong bạc hà không gây tê lưỡi hay khoang miệng như khi ăn bạc hà.
Độ đặc hay loãng của mật phụ thuộc chủ yếu vào thời điểm quay mật và mật độ hoa nở thời điểm ong hút mật. Khối lượng trung bình của thành phẩm là 1.33kg/lít. Tiết trời càng lạnh thì mật ong bạc hà Hà Giang sẽ càng đặc.
Mật ong bạc hà nếu bản chất là mật ong xịn sò thì sẽ kết tinh khi gặp tiết trời quá lạnh. Kết tinh này sẽ quánh lại như mỡ, thậm chí có thể kết tinh cả chai. Khi thời tiết nóng hơn vào mùa hè thì nó tan ra một phần. Những tảng tinh thể lúc này sẽ hoặc lơ lửng, hay nổi, hoặc chìm dưới đáy chai một phần. Vì vậy, đừng vội kết luận mật ong “rởm” khi thấy hiện tượng đặc biệt này nhé.
