Cá diếc thuộc họ Cá chép (Cyprinidae), là loài cá nước ngọt quen thuộc ở các miền quê. Cá thường sinh sống ở ao hồ, ruộng trũng, kênh mương, đầm lầy, những nơi có nước tĩnh hoặc chảy chậm.
Loài cá này có thân nhỏ, dẹt, hình bầu dục, vảy to màu bạc ánh vàng hoặc hơi xám. Miệng cá nhỏ, không có râu, lưng hơi cao, bụng tròn. Cá diếc trưởng thành thường chỉ nặng vài lạng, nhưng thịt chắc, ít mỡ và có mùi thơm tự nhiên đặc trưng của cá đồng.
Thịt cá diếc tuy không nhiều nhưng trắng, mềm, ngọt và rất lành, ít xương dăm. Cá ít tanh hơn nhiều loài cá nước ngọt khác, đặc biệt khi được sơ chế đúng cách.
Từ cá diếc có thể chế biến thành nhiều món ăn giản dị mà ngon miệng. Phổ biến nhất là cá diếc kho nghệ, kho riềng hoặc kho tương, thịt cá săn lại, thấm gia vị, ăn với cơm nóng rất đưa cơm. Cá diếc nấu canh rau cải, rau ngót hay mồng tơi cho vị ngọt thanh, dễ ăn. Ngoài ra, cá diếc còn có thể rán giòn, om chuối đậu hoặc nấu cháo...
So với cá chép, cá trắm, cá quả, cá rô phi... thì cá diếc không phổ biến bằng. Trên chợ mạng, cá diếc đồng được nhiều địa chỉ rao bán với giá chỉ từ 30.000 - 60.000 đồng/kg.
Bên cạnh nguồn cá diếc đánh bắt tự nhiên, hiện nay loài cá này còn được nuôi thương phẩm ở nhiều địa phương trên cả nước. Chúng được đánh giá là dễ nuôi, ít dịch bệnh, tốc độ sinh trưởng khá ổn định và có thể cho thu hoạch chỉ sau khoảng 4–6 tháng thả nuôi.
Chia sẻ trên báo chí, Lương y Bùi Đắc Sáng tư vấn thịt cá diếc chứa nhiều dưỡng chất có lợi cho sức khỏe như các loại chất béo tốt omega-3, axit eicosapentaenoic (EPA) cùng nhiều vitamin quan trọng gồm vitamin A, D, B1, B2, E và niacin. Những thành phần này có tác dụng chống oxy hóa, hỗ trợ phòng ngừa xơ vữa động mạch và góp phần giảm nguy cơ ung thư.
Trong 100g thịt cá diếc có khoảng 1,8mg lipid, 70mg canxi, 152mg phốt pho và 0,8mg sắt – những khoáng chất cần thiết cho cơ thể.
Cá diếc cũng là nguồn cung cấp protein dồi dào với các axit amin chất lượng cao. Cấu trúc liên kết đạm của cá khá lỏng lẻo nên dễ tiêu hóa và hấp thu hơn so với nhiều loại thịt khác. Nhờ đó, protein từ cá diếc giúp hỗ trợ tái tạo cơ bắp, tăng cường sức đề kháng, đặc biệt phù hợp với người mới ốm dậy.
Theo quan niệm Đông y, cá diếc có tác dụng ổn trung, bổ hư, lợi tiểu, kiện tỳ, tức hỗ trợ tốt cho hệ tiêu hóa và giúp hóa thấp. Những người thường cảm thấy mệt mỏi, nhạt miệng, ăn uống kém, dễ tiêu chảy hoặc rối loạn tiêu hóa, nếu bổ sung cá diếc trong bữa ăn hằng ngày sẽ giúp cơ thể cải thiện tình trạng sức khỏe một cách rõ rệt.
Các bài thuốc từ cá diếc theo BS Phó Thuần Hương trên SKĐS:
- Kiện tỳ thẩm thấp lợi tiểu khỏi phù thũng: Cá diếc hầm đậu: Cá diếc 1 con 250 - 300g, thương lục thái nhỏ 10g, xích tiểu đậu (đậu đỏ nhỏ hạt) 30g. Cho thương lục và đậu vào bụng cá hầm chín. Ăn cái, uống nước vào lúc đói, ăn 2 ngày một lần. Ăn 3 lần.
- Ích khí tiêu phù: Cá diếc 1 con 250 - 300g làm sạch, cùi bí đao 60g, ý dĩ 30g, nấu chung với lượng nước vừa đủ cho đến khi ý dĩ chín nhừ. Hoặc cá diếc nấu với 100 - 200g vỏ bí đao.
- Đại tiện ra máu: Cá diếc 1 - 2 con nấu canh lá hẹ.
- Chữa sởi (thời kỳ xuất hiện nốt sởi): Cá diếc 1 con làm sạch, đậu phụ 250g. Nấu thành canh cho trẻ ăn ngày 1 lần. Ăn liền 2-3 ngày. Để tránh gây hóc xương thì phải nấu cá trước, lọc lấy thịt rồi cho đậu vào nấu.
- Chữa ít ngủ, ngủ không ngon giấc: Cá diếc 300g, lá vông nem bánh tẻ 50g, hoa thiên lý 50g, gia vị. Xương cá giã nhỏ lọc lấy nước khoảng 400ml, đun sôi rồi cho lá vông và hoa thiên lý cùng với phần cá nạc. Nấu sôi lại là được. Ăn nóng lúc đói vào buổi chiều. Ngày 1 lần trong một tuần lễ.
- Chữa ho: Cá diếc 2 con (300g), lá xương sông 100g, gừng tươi 2 lát mỏng, gia vị. Làm như cách chữa mất ngủ trên.
