Đây là một ca bệnh được bác sĩ Nguyễn Hồng Bách, Viện Tâm lý học và Truyền thông (Hội Tâm lý học Việt Nam) chia sẻ gần đây. Người bệnh là một nam giới tên Quốc Đoàn, 60 tuổi, mới nghỉ hưu. Ông Đoàn từng là người có chức vụ cao, được nhiều người nể trọng.
Từ khi về hưu, ông Đoàn thấy bản thân già nua, ngoại hình xuống cấp nên rất tự ti. Trong khi đó, người vợ kém ông 16 tuổi còn rất sung sức. Luôn lo lắng không đáp ứng được mong đợi của vợ, ông Đoàn ra sức tập luyện thể dục, thể thao mỗi ngày, đồng thời đầu tư nhiều tiền bạc mua đồ tẩm bổ. Dù vậy, ông không thấy khỏe lên, mà ngày càng xuống dốc. Đi khám, ông được chẩn đoán bị rối loạn hấp thu do uống quá nhiều thuốc.
Sự chia sẻ và thấu hiểu của người vợ có thể giúp chồng vượt qua sự tự ti, lo lắng. Ảnh minh họa.
Bác sĩ Nguyễn Hồng Bách cho biết, trường hợp này ngoài vấn đề lạm dụng thuốc, còn gặp phải rối loạn phức cảm tự ti. Đây là một rối loạn có thể gặp ở mọi lứa tuổi, biểu hiện cơ bản là luôn thiếu tự tin về một vấn đề nào đó của bản thân.
Các thống kê cho thấy, rối loạn phức cảm tự ti gặp nhiều nhất ở lứa tuổi dậy thì nhưng cũng có thể thấy ở nhiều người trưởng thành. Bác sĩ Hồng Bách từng tư vấn cho một người đàn ông ngoài 30 tuổi, luôn mặc cảm vì bản thân kém cỏi hơn vợ.
Bệnh nhân chia sẻ, người vợ xinh đẹp, kiếm tiền giỏi, có chức vụ cao ở công ty, trong khi anh chỉ là một công chức bình thường. Vì điều này, không ít lần anh bị mọi người chê bai nên luôn có cảm giác yếu thế. “Khi tới khám, người chồng tâm sự rằng, anh cảm thấy sợ mỗi khi đi cạnh vợ, hay thậm chí ở nhà cũng luôn khép nép trước mặt vợ. Vợ anh, thậm chí cả bạn bè của anh chị đều nhận ra điều này. Người chồng ngày càng mặc cảm, thường xuyên mất ngủ, phải nhờ đến sự can thiệp của bác sĩ”, bác sĩ Bách chia sẻ.
Theo bác sĩ Bách, rối loạn phức cảm tự ti tuy không ảnh hưởng đến tính mạng ngay lập tức, nhưng tác động lớn đến cuộc sống hàng ngày. Trẻ em có rối loạn này sẽ sợ giao tiếp, thậm chí bỏ học, không dám đến nơi đông người. Với người trưởng thành, họ mất tự tin, đánh giá thấp bản thân, luôn cho mình là kém cỏi. Rối loạn này nếu không được can thiệp có thể làm mất đi tư duy định nghĩa cá nhân, khiến một ngời mất hẳn góc nhìn cá nhân để đưa ra quyết định với bản thân.
Lứa tuổi dậy thì có tỉ lệ rối loạn phức cảm tự ti cảm nhất. (Ảnh minh họa)
Dấu hiệu thường gặp của rối loạn phức cảm tự ti là:
- Tự đánh giá thấp bản thân, luôn thấy sự thua thiệt, không dám thể hiện mình;
- Rút lui khỏi hoạt động hàng ngày;
- Không tiếp xúc xã hội;
- Cảm giác thù địch, rất hay cáu giận;
- Mất ngủ vì luôn suy nghĩ đến vấn đề mình đang tự ti, không biết mình có đáp ứng được những vấn đề đó không.
- Tình trạng kéo dài không được xử lý có thể dẫn tới rối loạn trầm cảm và lo âu, thậm chí người bệnh còn bị hoang tưởng.
Bác sĩ Bách cảnh báo, những người hồi thơ ấu hay bị so sánh với người khác; trẻ bị ngăn cấm, chê bai về ngoại hình, ăn mặc hay kiểu tóc; người bị so sánh về trình độ, xuất thân, sự giàu - nghèo… sẽ dễ rơi vào rối loạn phức cảm tự ti hơn.
Bác sĩ Bách cho biết, nếu không can thiệp kịp thời, phức cảm tự ti sẽ ảnh hưởng lớn đến cuộc sống, sức khỏe.
“Khi bị phức cảm tự ti, nếu ở thể nhẹ có thể điều trị bằng trị liệu tâm lý. Còn với trường hợp nặng sẽ phải gặp bác sĩ tâm thần, điều trị bằng thuốc”, bác sĩ Bách cho hay.
Có một số cách có thể giúp mọi người tăng thêm sự tự tin:
- Được đồng hành và chia sẻ: Người gặp vấn đề này sẽ dễ cải thiện tình hình hơn khi có người thân ở bên, sẵn sàng lắng nghe, bao dung với họ.
- Chấp nhận và yêu thương chính mình: Mỗi người đều có những ưu và khuyết điểm nhất định. Điều quan trọng là biết phát huy ưu điểm, đồng thời nhận ra khuyết điểm của mình để chấp nhận và khắc phục.
- Ngừng so sánh mình với người khác: Khi bị rối loạn phức cảm tự ti, nếu càng so sánh, sẽ càng tự ti hơn. Giây phút đặt bản thân lên bàn cân, chính là lúc mình tự thừa nhận sự thua kém người khác. Thay vì vậy, nên tự hào về những điểm mạnh và sự độc đáo của chính mình.
Chấp nhận, yêu thương chính mình là bước quan trọng để xây dựng lòng tự tin. Ảnh minh họa.
- Dám đương đầu với thử thách: Đứng trước khó khăn, thay vì hỏi “Tại sao lại là tôi”, bạn cứ tự tin nói “Cứ thử thách tôi đi”. Dám đối mặt với khó khăn, thử thách, có thể chúng ta sẽ thất bại nhưng chắc chắn sẽ có được những kinh nghiệm quý và trải nghiệm đáng giá.
- Bồi đắp sự hiểu biết: Tích cực học tập, trau dồi kiến thức là liều thuốc tốt nhất tiếp thêm sự tự tin, tránh sự tự ti. Chỉ khi bản thân có hiểu biết về điều gì thì mới mạnh dạn, tự tin nêu lên quan điểm của mình.
