Nhắc đến NSND Thanh Hoa, người ta nhớ đến giọng hát cao vút, nội lực mà giàu tình cảm qua ca khúc Tàu anh qua núi từng "làm mưa làm gió" thị trường âm nhạc trong nước từ những năm cuối thập niên 70. Lúc bấy giờ, cô gái có nét đẹp mộc mạc, tự nhiên cộng thêm đôi mắt sáng được xem là "người đàn bà hát" của làng nhạc Việt.
NSND Thanh Hoa tên thật Nguyễn Thị Thanh, sinh năm 1950 ở Từ Liêm, Hà Nội. Năm 9 tuổi, Thanh Hoa từng đoạt giải nhất "Giọng hát Họa mi" của thị xã Hà Đông. Khi tròn 16 tuổi, bà bắt đầu học ở Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Nhạc viện Hà Nội) và tốt nghiệp Trung cấp năm 1970.
Sau đó, bà trở thành ca sĩ của Đài phát thanh Giải phóng và bài hát đầu tiên được phát sóng là Cánh chim mùa xuân của nhạc sĩ Huỳnh Thơ. Lúc bấy giờ, hai nghệ sĩ cải lương Thanh Hùng và Ngọc Hoa đã nhận ca sĩ làm em nuôi. Nghệ danh Thanh Hoa được ghép từ tên hai người này.
Tài năng Thanh Hoa sớm nở rộ và đi cùng năm tháng, bà trở thành một trong những ca sĩ đạt kỷ lục về số lượng các bản thu âm đơn ca, song ca và hợp xướng lên đến hơn 1.000 bài. Những ca khúc làm nên tên tuổi của NSND Thanh Hoa có thể kể đến như: Khúc hát ru của người mẹ trẻ, Giữa Mạc Tư Khoa nghe câu hò Nghệ Tĩnh, Bác Hồ một tình yêu bao la, Tình yêu của đất và nước, Con kênh ta đào, Tàu anh qua núi,... Cho đến nay, dù có bao nhiêu người hát lại các cá khúc trên, giọng ca của NSND Thanh Hoa vẫn như một tượng đài không thể vượt qua và khắc sâu trong lòng người yêu nhạc Việt Nam.
NSND Thanh Hoa tâm sự hành trình làm nghệ thuật của bà cũng trải qua không ít lần thất bại. Tuy nhiên, bà vẫn cảm thấy tự hào vì ở hiện tại đã trở thành một người nghệ sĩ của nhân dân, đem niềm vui đến khán giả yêu mến mình.
Tính đến nay, NSND Thanh Hoa đã đứng trên sân khấu suốt 55 năm. Bà cũng đã bước sang tuổi 70. Nữ nghệ sĩ chia sẻ: “Tôi luôn cảm ơn cuộc đời đã trao cho tôi trách nhiệm được là người ngợi ca, làm đẹp cho nền âm nhạc Việt. Tôi đã hát gần nghìn bài hát trên làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam, về tất cả các ngành nghề, công nông binh, mang các giai điệu âm nhạc phục vụ công chúng và cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc. Giọng hát của tôi đã trở thành một công cụ xã hội, công cụ ấy được tạo ra bằng khát vọng và niềm đam mê”.
Đời tư của NSND Thanh Hoa là câu chuyện được nhiều người hâm mộ quan tâm. Bà quen biết nhạc sĩ Phan Lạc Hoa từ ngày học tại Nhạc viện Hà Nội và kết hôn với ông sau khi tốt nghiệp. Cặp nghệ sĩ có với nhau hai con gái là Huyền Thư, Thái Lữ.
Tuy nhiên, cuộc hôn nhân của cả hai đổ vỡ. Vài năm sau, giọng ca Tàu anh qua núi kết hôn với nghệ sĩ xiếc Tôn Thất Lợi. Bà sinh con trai Tôn Thất Sơn năm 1985. Anh theo nghiệp ca hát giống mẹ và từng lọt vào chung kết cuộc thi Sao Mai phía Bắc năm 2009.
Tâm sự về hai cuộc hôn nhân, NSND Thanh Hoa cho biết, cuộc hôn nhân đầu chính là bài học để bà giữ gìn cuộc hôn nhân thứ hai hạnh phúc suốt hơn 30 năm.
"Tôi nghĩ gia đình ngoài sự yêu thương thì nó là nơi chịu đựng thói hư tật xấu của nhau. Có thể tuổi trẻ tôi không thể chịu đựng nổi, chưa nhìn ra cái là mình phải chịu đựng để rồi đổ vỡ, mất mát. Trong cuộc đời tôi có 2 người chồng. Sự đổ vỡ, mất mát với người chồng thứ nhất nó như một cái đòn rất nặng nề đối với tôi, và cũng là bài học rất lớn để cho tới lần thứ 2, tôi giữ được đến bây giờ.
Nếu cả hai người đều nổi tiếng, cái tôi đều lớn thì sự chịu đựng về nhau càng ít đi. Vợ chồng thì không thể nào sống mới nhau mà che giấu được thói hư tật xấu.
Tôi rất yêu cả hai người chồng và thực sự cả hai người đàn ông đều rất yêu tôi. Tình yêu với người chồng đầu tôi không quên được, đôi khi cứ nhìn thấy con là nhớ đến hình ảnh người bố" - nữ nghệ sĩ tâm sự.
Ở tuổi 70, NSND Thanh Hoa vẫn giữ được nét trẻ trung cả ngoại hình lẫn giọng hát. Sau khi nghỉ hưu ở Đoàn ca nhạc Đài Tiếng nói Việt Nam năm 2006, bà miệt mài cống hiến cho âm nhạc. Hiện nữ nghệ sĩ đảm nhiệm chức vụ chủ tịch Hội bảo vệ quyền của nghệ sĩ biểu diễn âm nhạc (APPA).
