Trong văn hóa ẩm thực của người Việt, đũa là dụng cụ không thể thiếu trong mỗi bữa ăn. Hiện nay, có rất nhiều loại đũa khác nhau, từ những loại truyền thống như đũa tre, đũa gỗ, đến các loại đũa được sử dụng bằng các vật liệu nhựa tổng hợp, inox.... Vậy loại đũa nào khi sử dụng an toàn cho sức khỏe nhất?
Đũa tre, đũa gỗ dùng nhiều nhưng liệu có nguy cơ gây bệnh?
PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên cán bộ Viện Công nghệ sinh học và Thực phẩm (Đại học Bách Khoa) cho biết, đũa tre được sử dụng lâu đời nhất, trước đây đa số được làm từ trực tiếp từ nguyên liệu thân thiện với môi trường, không chịu tác động từ môi trường công nghiệp.
Đũa dùng một lần là loại không an toàn, tránh sử dụng kể cả ăn ngoài hàng quán. Ảnh minh họa.
Hiện nay có nhiều loại đũa tre trên thị trường, trong đó có những loại được làm từ tre non, sử dụng một lần, đây là loại không tốt cho sức khỏe. Để đũa trắng, không bị mốc khi sản xuất chúng thường được ngâm trong hóa chất, sau đó mới được sấy khô. Vì thế, dù dùng một lần vẫn có nguy cơ gây hại cho sức khỏe. Do vậy, nếu dùng đũa tre nên chọn loại được làm từ tre già, sau khi mua về sẽ luộc trong nước sôi ít nhất 30 phút để diệt khuẩn, loại bỏ hóa chất bảo quản nếu có.
Còn với đũa gỗ, loại đũa này cũng thường được sử dụng, nhưng chúng thường được sơn hoặc nhuộm màu ở bên ngoài để tạo cảm giác sạch sẽ, bắt mắt hơn. Với loại đũa được sơn ngoài bề mặt sẽ không an toàn cho sức khỏe bằng đũa gỗ thô.
Ngoài những vấn đề trên, ông Thịnh cho rằng, yếu điểm dễ nhận thấy nhất của hai loại đũa này là dễ bị nấm mốc, vi khuẩn tấn công. Theo đó, hai loại đũa này thấm hút nước rất tốt, đây là môi trường thuận lợi để vi khuẩn trú ngụ, gây mốc và gây hại với sức khỏe.
Đũa tre hoặc đũa gỗ thấm hút nước tốt, vì thế vi khuẩn dễ sinh sôi và phát triển nhanh chóng. Ảnh minh họa.
Thực tế, nhiều loại mốc có thể nhìn thấy bằng mắt thường, nhưng nhiều loại không thể quan sát được, do vậy nếu ăn phải dễ gây ngộ độc. “Đa phần khi rửa đũa, mọi người thường rửa phần thân đũa, mà không rửa kỹ đầu ngọn đũa. Đây là nơi thức ăn dư thừa lưu lại nhiều, nếu để lâu trong môi trường ẩm, không khô thoáng sẽ gây ra nấm mốc, nguy hiểm cho sức khỏe”, ông Thịnh cảnh báo.
Đũa nhựa, inox tưởng sạch nhưng liệu có an toàn?
PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cho biết, với đũa inox và đũa nhựa ưu điểm là vệ sinh dễ dàng, ít có hiện tượng nấm mốc khi bảo quản, nhưng nó lại có những hạn chế tác động xấu đến sức khỏe. “Đũa nhựa khi sử dụng với đồ nóng sẽ dễ bị biến chất, thậm chí là biến dạng ở nhiệt độ cao. Khi đó các vi nhựa sẽ bám vào thực phẩm, trực tiếp đưa vào cơ thể.
Đũa inox dù sạch nhưng vẫn có nguy cơ gây hại vì dễ thôi nhiễm kim loại nặng. Ảnh minh họa.
Với đũa inox nhìn bề ngoài khá sạch sẽ, nhưng quá trình sử dụng khi tiếp xúc với nhiệt, với đồ ăn chua chứa axít cũng khiến các kim loại nặng thôi ra và đi vào cơ thể gây hại cho gan, thận. Hơn nữa, yếu điểm của loại đũa này là dễ tản nhiệt, có thể gây bỏng khi ăn đồ nóng như ăn lẩu. Ngoài ra, loại đũa này thường khó sử dụng vì dễ trơn trượt, dù đã được tạo độ ma sát ở phần đầu”, ông Thịnh phân tích.
Sử dụng đũa như thế nào hợp lý?
PGS Nguyễn Duy Thịnh cho rằng, loại đũa nào cũng có những ưu điểm và nhược điểm khác nhau, nên không có loại nào là an toàn nhất. Để an toàn khi sử dụng đũa điều quan trọng nhất đó là khâu vệ sinh phải thật sự đảm bảo.
Đầu tiên, ông Thịnh khuyến cáo, không nên sử dụng đũa nhựa, với các loại đũa khác khi sử dụng cần đặc biệt chú ý khâu vệ sinh và nên thay đũa định kỳ. Theo đó, với đũa inox nên thay khi thấy dấu hiệu bong tróc, biến dạng lớp mạ ở đầu đũa. Với đũa tre và gỗ, khi tiếp xúc với nước rất nhanh bị hỏng nên không nên dùng quá lâu.
Đũa sau khi rửa xong hay sấy khô hoặc phơi khô dưới ánh nắng mặt trời để tránh vi khuẩn phát triển. Ảnh minh họa.
Tốt nhất nên thay định kỳ 6 tháng/lần, hoặc thay ngay khi có dấu hiệu hư hỏng. Ngoài ra, khi rửa cần chú ý rửa sạch phần ngọn đũa, rửa bằng nước rửa chuyên dụng để loại bỏ chất bẩn được tốt hơn. Sau khi ăn xong cần rửa đũa ngay, nên rửa bằng nước nóng, tuyệt đối không ngâm đũa bẩn lâu trong nước sẽ khiến đũa nhanh hỏng vì nước ngấm, hút sâu vào bên trong.
Gia đình có điều kiện có thể sử dụng máy sấy đũa sau khi rửa, bởi dù rửa sạch nhưng môi trường ẩm ướt vi khuẩn cũng rất dễ phát triển. Trường hợp không có máy sấy, cần phơi đũa dưới ánh nắng mặt trời, hoặc dùng máy sấy tóc sấy khô rồi bảo quản kỹ lưỡng. Cần kiểm tra giỏ để đũa vì đáy giỏ thường chứa nhiều cặn bẩn, là nơi trú ngụ có nhiều loại vi khuẩn gây hại với sức khỏe.
