Trong danh sách 20 trái cây tốt nhất cho sức khỏe do một trang web ẩm thực nổi tiếng của Anh bình chọn, quả mận xếp ở vị trí thứ 16. Đây là quả đặc sản ở các tỉnh miền núi phía Bắc, chín rộ vào khoảng tháng 5, tháng 6 hàng năm.
Quả mận có tên khoa học là Prunus salicina, là một đặc sản nổi tiếng của các vùng núi phía Bắc Việt Nam, được trồng phổ biến ở Sơn La, Lào Cai, Lạng Sơn… Ở các vùng trung du và đồng bằng Bắc Bộ cũng có trồng mận, nhưng chất lượng quả không bằng và ít được ưa chuộng so với mận miền núi cao.
Chất lượng quả phụ thuộc vào thổ nhưỡng và tuổi cây; những cây lâu năm thường cho trái ngon, ngọt hơn. Từ cuối tháng 3 đến đầu tháng 4, mận còn xanh đã được thu hoạch để phục vụ nhu cầu thưởng thức sớm, trong khi mùa mận chín rộ vào tháng 5, tháng 6. Du khách đến Sơn La, Lào Cai, Lạng Sơn vào dịp này sẽ được chiêm ngưỡng những vườn mận sai trĩu, trái chín đỏ rực giữa tán lá xanh, dưới ánh nắng hè rực rỡ.
Mận có nhiều loại như mận hậu, mận róc hạt, mận Tam Hoa, mận Tả Van, mận tím hay mận cơm, mỗi loại có hương vị và giá cả cũng khác nhau. Quả thường tròn hoặc hơi bầu dục, khi chín có màu đỏ thẫm hoặc tím sậm, thịt mềm, mọng nước, vị chua nhẹ hòa cùng ngọt dịu, hương thơm tự nhiên dễ chịu. Mận vừa có thể ăn tươi, vừa dùng làm mứt, ô mai hay nước ép đều rất hấp dẫn.
Mận đầu mùa có giá đắt đỏ, lên tới 200.000 đồng/kg nhưng khi đến mùa chín rộ, giá chỉ từ 10.000 đồng/kg, được bán phổ biến ở các chợ và siêu thị.
Ngoài Việt Nam, mận cũng được trồng ở nhiều quốc gia khác như Trung Quốc, Úc, Nam Phi và Mỹ. Tại Nam Phi, mận là một trong những trái cây xuất khẩu quan trọng, có quả to hơn mận Việt Nam, vỏ đỏ như nho. Mận Nam Phi được thu hoạch và đóng gói bằng máy móc tự động, đảm bảo chất lượng và hiệu quả kinh tế cao.
Ở Nhật Bản, loại mận Yamanashi Kiyou to gần bằng quả bóng tennis, cũng xuất hiện tại Việt Nam vài năm gần đây. Quả có vỏ đỏ, thịt mềm, nặng khoảng 200 gram, thường được bán theo quả hoặc theo hộp cao cấp (1 hộp 2 quả) với giá khoảng 300.000 đồng, tương đương 150.000 đồng/quả.
Trong 100 g mận tươi, sẽ tìm thấy một nguồn dồi dào vitamin C, K, A (dưới dạng beta-carotene), cùng các khoáng chất quan trọng như kali, đồng, mangan. Đặc biệt, quả mận còn rất giàu chất xơ (cả hòa tan và không hòa tan) và nhiều chất chống oxy hóa mạnh mẽ như anthocyanins, quercetin và acid chlorogenic.
Lợi ích sức khỏe của quả mận
Hỗ trợ hệ tiêu hóa
Quả mận giàu chất xơ, đặc biệt là pectin, giúp thúc đẩy tiêu hóa và ngăn ngừa táo bón. Nghiên cứu cho thấy ăn mận hoặc uống nước mận có thể tăng tần suất đi tiêu và giảm tình trạng táo bón hiệu quả.
Tăng cường sức khỏe tim mạch
Mận chứa nhiều chất chống oxy hóa như vitamin C và anthocyanins, giúp bảo vệ tế bào khỏi gốc tự do, giảm nguy cơ bệnh tim mạch, ổn định huyết áp và duy trì mức cholesterol lành mạnh. Ngoài ra, hàm lượng kali cao trong mận còn hỗ trợ điều chỉnh huyết áp, giảm áp lực lên tim và ngăn ngừa đột quỵ.
Hỗ trợ kiểm soát cân nặng
Với lượng calo thấp, giàu chất xơ và nước, mận giúp tạo cảm giác no lâu, hạn chế ăn quá nhiều và hỗ trợ giảm cân hiệu quả. Tiến sĩ Sarah Liu (Harvard Medical School) nhận định, mận là lựa chọn tuyệt vời cho những ai muốn kiểm soát cân nặng mà vẫn bổ sung đầy đủ dinh dưỡng.
Cải thiện sức khỏe làn da
Vitamin C trong mận là chất chống oxy hóa mạnh, bảo vệ da khỏi tác động của ánh nắng và ô nhiễm, đồng thời kích thích sản xuất collagen, giúp da săn chắc, đàn hồi và ngăn ngừa lão hóa sớm. Bác sĩ Emily White (University of California) cho biết, mận góp phần duy trì làn da sáng mịn và khỏe mạnh.
Tăng cường hệ miễn dịch
Mận cung cấp các vitamin và khoáng chất cần thiết, đặc biệt là vitamin C, giúp tăng cường sản xuất tế bào miễn dịch và bảo vệ cơ thể chống lại bệnh nhiễm trùng.
Bảo vệ xương khớp
Theo nghiên cứu của Đại học Penn State (Mỹ), ăn mận có thể giúp ngăn ngừa hoặc làm chậm quá trình mất xương, đặc biệt ở phụ nữ sau mãn kinh. Hàm lượng khoáng chất, vitamin K, chất xơ và các hợp chất phenolic trong mận giúp giảm viêm và stress oxy hóa – hai nguyên nhân chính gây mất xương. Ăn 6–12 quả mận mỗi ngày có thể làm giảm các chất trung gian gây viêm và hỗ trợ sức khỏe xương.
Ổn định đường huyết
Chất xơ và sorbitol trong mận giúp làm chậm hấp thu đường vào máu, từ đó giảm tốc độ tăng đường huyết sau ăn. Các hợp chất thực vật trong mận còn có khả năng cải thiện độ nhạy insulin và hỗ trợ kiểm soát lượng tinh bột/carbohydrate.
Tăng cường thị lực
Mận là nguồn cung cấp vitamin A (dưới dạng beta-carotene) và vitamin C, giúp bảo vệ mắt, duy trì thị lực trong điều kiện thiếu sáng và ngăn ngừa các bệnh lý tuổi già như thoái hóa điểm vàng.
Lưu ý khi ăn mận
Ăn điều độ: Một khẩu phần hợp lý là 2–3 quả mận vừa, tránh ăn quá nhiều để không gây tiêu chảy hay đầy hơi. Phụ nữ mang thai, đặc biệt những người thân nhiệt cao, nên hạn chế ăn nhiều mận.
Tham khảo ý kiến chuyên gia: Người có vấn đề về thận, sỏi thận, dạ dày hoặc đang dùng thuốc chống đông máu nên hỏi bác sĩ để xác định lượng mận phù hợp.
