Suối Giàng là một xã vùng cao thuộc huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái. Nằm trên độ cao gần 1.400 m, được ví như Sa Pa, Tam Đảo, Đà Lạt bởi khí hậu trong lành, mát mẻ quanh năm. Đến với Suối Giàng được thưởng, ngắm nhìn, thức thứ chè đặc sản mang tên Shan Tuyết từ những cây chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi.
Theo người dân huyện Văn Chấn cho biết, trong những cây chè cổ tại nơi đây, cây chè shan tuyết số 003 khoảng 500 tuổi của nhà ông Nguyễn Quang Hoàng (xã Suối Giang, huyện Văn Chấn, Yên Bái) là cây chè shan tuyết cổ thụ đẹp nhất vùng, do cây có tán rộng, mọc đều. Có người trả giá hơn 6 tỷ đồng nhưng là cây di sản nên chủ nhân không giao dịch mua bán.
Chia sẻ với PV, ông Sổng A Páo - người chăm sóc đặc biệt cho một cây chè shan tuyết di sản 500 tuổi chia sẻ, chè từ cây này có giá khoảng 2,5 triệu đồng/kg đối với bạch trà. Giá thấp nhất là loại trà mạn thông thường, giá 350.000 đồng/kg.
Hàng ngày, ông Páo luôn kiểm tra gốc cây chè xem có mối đến quấy rầy không. Ngoài ra, ông sẽ hái bỏ đi phần lớn những quả chè để cây tập chung dưỡng chất nuôi búp.“Việc chăm sóc cây này không phức tạp, vất vả, vì chúng tôi không dùng hóa chất, cũng không bón phân. Chủ yếu kiểm tra mối còn lại để cây sinh trưởng tự nhiên với khí hậu nơi đây", ông Páo chia sẻ.
Theo ông Páo, cây chè này mỗi năm cho thu hoạch 3 lần, cho sản lượng 10kg chè tươi mỗi lần. Cứ đến kỳ thu hoạch, ông Páo lại bắc giàn dáo xung quanh, nhằm tránh ảnh hưởng đến tán cây.
“Một năm chè Shan tuyết được thu hoạch thành 3 vụ, chè càng già càng quý, càng nhiều tuyết trắng thì tính dược liệu càng mạnh. Bởi vậy khi thu hoạch ngắt từng búp nõn nhưng vẫn nhẹ nhàng để không làm mất lớp tuyết trắng phủ bên trên”, ông Páo nói.
Sau khi thu hoạch, búp chè tươi sẽ được phân loại để chế biến thành nhiều loại trà gồm bạch trà, hồng trà, lục trà… Trong đó, bạch trà là loại quý hiếm nhất, được chế biến từ “tôm” chè (một búp non duy nhất có màu trắng tuyết), số lượng vô cùng khiêm tốn. Sắp xếp theo độ hiếm giảm dần gồm hồng trà (1 tôm 2 lá), lục trà (1 tôm 3 lá)... Giá trị cũng theo đó giảm dần.
Búp chè shan mầu trắng xám, bọc một lớp phấn trắng mờ như tuyết được hái, được sao bằng kinh nghiệm và bàn tay khéo léo của người Mông. Để hái được những búp chè non nhiều khi phải trèo lên cành cao của cây chè cổ thụ. Với độ cao 1.400m so với mặt nước biển, mùa đông thường không có mặt trời còn buổi sáng mùa hè, búp chè cũng ngậm sương mù, hái buốt tay. Đầu tiên chè tươi hái về, chọn những búp chè không bị sâu, không quá già, sau đó đưa vào chảo để sao. Sao chè nhất thiết phải dùng củi phơi khô cháy đượm thì nước chè mới xanh.
Khi sao chè, phải luôn hơ tay trần vào chảo nóng để ước lượng nhiệt độ. Trong quá trình sao lửa phải thật đều, rồi đưa chè ra vò bằng tay, phải khéo léo sao cho chè không bị nát, vừa không mất hương chè, vừa không làm rơi hết những tuyết trắng còn bám ở búp chè. Đó là cả một quá trình cẩn thận, kỹ lưỡng mà người sao chè phải để hết tâm huyết vào.
Vượt hàng nghìn cây số ra ngắm những cây chè cổ thụ, anh Nguyễn Văn Hai (Tp. Hồ Chí Minh) chia sẻ :"Là người thích du lịch, khám phá những vùng đất mới, đến đây tôi vẫn phải choáng ngợp khi thấy những cây chè của vùng này. Cây chè rất to, đẹp, vị chè lại độc đáo, khiến cho con người thư thái, nhẹ nhàng".
Ngoài cây chè cổ thụ kể trên, xã Suối Giàng còn có hàng trăm gốc chè cổ thụ có tuổi đời từ 200 - 500 năm tuổi. Theo thống kê, diện tích chè tuyết có 393 ha, trong đó diện tích cây chè cổ thụ trên 300 năm tuổi là 293 ha, còn 100 ha do người dân nơi đây trồng mới.
