Mùa lạnh là thời điểm trẻ nhỏ dễ mắc các bệnh về hô hấp và tiêu hoá do hệ miễn dịch còn non nớt, thời tiết thay đổi thất thường và khả năng giữ ấm chưa tốt. Nhiều bệnh tưởng chừng đơn giản nhưng có thể gây biến chứng nếu không được chăm sóc kịp thời.
Do đó, việc hiểu rõ các bệnh trẻ thường gặp trong mùa lạnh và nắm được cách phòng ngừa hiệu quả sẽ giúp bố mẹ chủ động bảo vệ con, tạo cho trẻ nền tảng sức khỏe tốt để bảo vệ sức khỏe toàn diện.
Viêm đường hô hấp trên
Viêm hô hấp trên là tình trạng viêm nhiễm ở các bộ phận như mũi, họng, thanh quản, thường do virus, vi khuẩn gây ra. Các triệu chứng phổ biến bao gồm sổ mũi, nghẹt mũi, đau họng, ho, sốt và mệt mỏi. Bệnh có thể tái phát nhiều lần và có nguy cơ biến chứng nếu không điều trị kịp thời, đặc biệt ở trẻ em.
Căn bệnh này dễ gặp khi thời tiết chuyển giao giữa các mùa trong năm. Đặc biệt, vào mùa lạnh - thời điểm virus dễ phát triển mạnh do nhiệt độ thấp làm suy giảm hệ miễn dịch của cơ thể. Đồng thời virus có thể tạo lớp màng bảo vệ giúp chúng tồn tại lâu hơn trong không khí.
Khi nhiệt độ giảm, virus dễ dàng sinh sôi và tấn công niêm mạc mũi họng vốn còn yếu ở trẻ nhỏ, đặc biệt là nhóm dưới 6 tuổi, dẫn đến các bệnh như viêm mũi, viêm họng…
Ở những bé cơ địa dị ứng hoặc sức đề kháng yếu, triệu chứng có thể kéo dài lâu hơn và dễ tái phát nhiều lần.
Để phòng ngừa, bố mẹ cần giữ ấm cơ thể trẻ, nhất là vùng cổ - ngực - bàn chân, hạn chế đưa trẻ đến nơi đông người khi thời tiết chuyển lạnh đột ngột. Vệ sinh mũi họng cho bé bằng nước muối sinh lý giúp giảm nguy cơ virus bám vào niêm mạc.
Ngoài ra, tạo thói quen rửa tay bằng xà phòng và giữ môi trường sống sạch sẽ cũng góp phần hạn chế lây nhiễm. Khi trẻ có biểu hiện khó thở, ho kéo dài hoặc sốt cao, bố mẹ nên đưa con đến cơ sở y tế để tránh bệnh chuyển biến nặng.
Cúm mùa
Cúm mùa thường bùng phát vào những tháng thời tiết lạnh và ẩm. Virus cúm lây truyền rất nhanh qua đường hô hấp khi trẻ tiếp xúc gần với người bệnh, đặc biệt trong môi trường lớp học hoặc nhà trẻ. Trẻ mắc cúm thường có biểu hiện sốt cao đột ngột, đau mỏi người, ho, nghẹt mũi, kém ăn, mệt lả. Nhóm trẻ dưới 5 tuổi và trẻ có các bệnh nền là những đối tượng dễ xảy ra biến chứng như viêm phổi hoặc co giật do sốt cao.
Cách phòng ngừa hiệu quả nhất là tiêm vaccine cúm hằng năm cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên. Ngoài ra, bố mẹ nên hướng dẫn con che miệng khi ho, rửa tay thường xuyên và vệ sinh không gian sinh hoạt.
Khi trong nhà có người bị cúm, cần hạn chế cho trẻ tiếp xúc, mở cửa thông thoáng và vệ sinh đồ chơi, tay nắm cửa, mặt bàn.
Nếu trẻ bị cúm, bố mẹ cho bé nghỉ ngơi, uống nhiều nước và theo dõi nhiệt độ cơ thể. Khi thấy dấu hiệu thở nhanh hoặc sốt cao không giảm, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế để điều trị.
Viêm phế quản
Viêm phế quản là một trong những bệnh hô hấp thường gặp nhất ở trẻ nhỏ, đặc biệt là nhóm dưới 1 tuổi do đường thở còn hẹp và hệ miễn dịch chưa hoàn thiện.
Bệnh thường xuất hiện sau khi trẻ mắc các bệnh nhiễm khuẩn khác như cúm, sởi hay ho gà, khiến niêm mạc phế quản bị viêm và tiết nhiều dịch nhầy. Những trẻ đang suy yếu sức đề kháng hoặc đang sống trong môi trường lạnh, ẩm, nhiều khói bụi cũng có nguy cơ cao hơn.
Triệu chứng ban đầu khá rõ ràng, thường là ho, chảy nước mũi trong và sốt. Khi bệnh tiến triển, cơn ho xuất hiện nhiều hơn, trẻ thở khó, thở rít, đôi khi bỏ bú hoặc quấy khóc. Với các trường hợp nặng, trẻ có thể tím tái, lồng ngực rút lõm và cơn thở co kéo rõ rệt, thậm chí xảy ra tình trạng ngừng thở nếu không được xử trí kịp thời.
Viêm phế quản thường kéo dài từ một đến hai tuần và có thể tự khỏi nếu trẻ được chăm sóc đúng cách, nhưng trong nhiều trường hợp bệnh dai dẳng hơn và dễ nhầm lẫn với hen suyễn.
Để phòng ngừa hiệu quả, mẹ nên duy trì cho trẻ bú mẹ đến 2 tuổi để tăng cường kháng thể, giữ ấm đầy đủ, đặc biệt là vùng ngực và tay chân, đồng thời thay ngay quần áo hay tã lót ướt.
Khi trẻ mắc các bệnh viêm họng, viêm mũi, viêm amidan… cần điều trị sớm để tránh biến chứng lan xuống phế quản. Nếu thấy trẻ thở nhanh, bú kém, tím tái hoặc có dấu hiệu suy hô hấp, bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay để được chẩn đoán và hỗ trợ kịp thời, tránh nguy cơ viêm phổi hoặc xẹp phổi.
Tiêu chảy cấp
Không chỉ bệnh hô hấp, mùa lạnh còn là thời điểm rotavirus phát triển mạnh, gây tiêu chảy cấp ở trẻ nhỏ đặc biệt là trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi. Trẻ bị tiêu chảy do rotavirus thường đi ngoài nhiều lần trong ngày, phân lỏng như nước, dễ kèm nôn ói và mất nước nhanh. Đây là nguyên nhân hàng đầu khiến trẻ nhập viện vào mùa đông, nhất là khi bố mẹ chủ quan cho rằng tiêu chảy là bệnh đơn giản.
Có rất nhiều lý do dẫn đến tình trạng tiêu chảy như nhiễm khuẩn đường tiêu hóa, ngộ độc thức ăn, Rotavirus… Khi trẻ đau bụng, sốt, nôn, tiêu chảy, cha mẹ luôn phải để ý xem tình trạng sốt ở trẻ có đi kèm với các triệu chứng của nhiễm trùng không. Nếu trẻ sốt cao, môi khô, lưỡi bẩn là dấu hiệu của tình trạng nhiễm trùng do nhiễm khuẩn đường tiêu hóa, không phải do Rotavirus.
Đối với Rotavirus, thường gây ra tình trạng tiêu chảy cấp, số lần trẻ đi vệ sinh lên đến hàng chục lần kèm thêm trẻ sốt, mệt, không có khả năng tự uống, mắt trũng, da khô…
Cách phòng bệnh hiệu quả nhất là cho trẻ ăn thực phẩm chín, đảm bảo vệ sinh. Môi trường sống sạch sẽ, rửa tay bằng xà phòng trước khi chế biến thức ăn và sau khi thay tã cũng giúp giảm nguy cơ lây nhiễm.
Khi trẻ bị tiêu chảy, bố mẹ cần bù nước bằng dung dịch điện giải và nếu dùng thuốc phải có chỉ định, hướng dẫn từ bác sĩ. Nếu trẻ nôn nhiều, khát nước hoặc có biểu hiện mất nước, hãy đưa con đến cơ sở y tế để được điều trị kịp thời.
Viêm phổi
Viêm phổi là bệnh nguy hiểm nhất trong các bệnh hô hấp thường gặp ở trẻ vào mùa lạnh. Triệu chứng thường thấy của căn bệnh này là sốt cao, ho nhiều, thở nhanh, rút lõm ngực và mệt mỏi.
Đa số trường hợp gây ra viêm phổi ở trẻ em là virus, bao gồm RSV (Respiratory Syncytial Virus), Adenovirus, Parainfluenza virus, Influenza virus. Những chủng virus này có thể lây lan nhanh theo đường hô hấp, đặc biệt là trong thời tiết thay đổi đột ngột, giao mùa, điều kiện vệ sinh môi trường không tốt.
Viêm phổi gặp ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là dưới 2 tuổi, dễ bị nặng hơn do cấu trúc phổi chưa hoàn thiện.
Phòng ngừa viêm phổi đòi hỏi bố mẹ đảm bảo trẻ được tiêm chủng đầy đủ, đặc biệt là vaccine phế cầu. Việc giữ ấm, cho trẻ uống đủ nước và bổ sung dinh dưỡng hợp lý giúp hệ miễn dịch khỏe hơn để chống lại tác nhân gây bệnh. Trong mùa lạnh, hãy chú ý quan sát nhịp thở của trẻ và không để bệnh cảm cúm kéo dài.
Khi trẻ có triệu chứng thở nhanh, thở rút lõm ngực hoặc lơ mơ, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay vì viêm phổi tiến triển nhanh và có thể gây biến chứng nguy hiểm.
Lưu ý cho bố mẹ để bảo vệ sức khỏe toàn diện cho trẻ trong mùa lạnh
Trong mùa lạnh, bố mẹ tuyệt đối không nên chủ quan trước những dấu hiệu bất thường của trẻ. Việc giữ ấm, đảm bảo vệ sinh trong môi trường sống và hạn chế đưa trẻ đến nơi đông người chỉ là một phần để bảo vệ sức khỏe cho trẻ.
Quan trọng hơn, bố mẹ cần tăng cường sức đề kháng từ bên trong cho con thông qua chế độ ăn giàu dinh dưỡng, cho trẻ ăn đủ bốn nhóm chất, bổ sung rau xanh và trái cây giàu vitamin C để hỗ trợ miễn dịch tự nhiên. Tùy theo nhu cầu của từng bé, gia đình có thể chọn thêm các loại sữa phù hợp để tăng đề kháng, cải thiện sức khỏe hô hấp và giúp trẻ phát triển toàn diện.
Đặc biệt là khi thời tiết chuyển sang mùa đông - thời điểm sức đề kháng của trẻ dễ suy giảm, việc bổ sung dinh dưỡng hợp lý đóng vai trò đặc biệt quan trọng.
Bên cạnh bữa ăn hằng ngày, một ly sữa tăng đề kháng phù hợp có thể giúp trẻ được cung cấp thêm vitamin, khoáng chất và các thành phần hỗ trợ miễn dịch, từ đó tạo “lá chắn” tự nhiên trước các tác nhân gây bệnh. Uống sữa đều đặn không chỉ giúp trẻ khỏe hơn, ít ốm vặt mà còn duy trì năng lượng và phát triển toàn diện trong giai đoạn thời tiết trở lạnh.
