Rau củ quả là nhóm cung cấp chất xơ, vitamin và khoáng chất. Các chuyên gia đều khuyến cáo rằng, nên sử dụng cân đối và đa dạng cả rau lá, củ và quả, không nên sử dụng mất cân đối. Tuy nhiên, trong thời điểm “bão giá” như hiện nay, cùng với lo ngại sử dụng thuốc kích thích, trừ sâu nguy cơ tồn dư hóa chất ở nhóm rau lá là khá cao. Vì thế, không ít người chuyển sang dùng các loại củ-quả nhiều hơn.
Các khảo sát và kiểm nghiệm dư lượng tồn dư hóa chất cho thấy, nhóm củ-quả vẫn có những loại bị tồn dư cao, điển hình nhất là nhóm quả đậu (đỗ). Ngoài ra, một số loại khác khi bầu, mướp cũng có nguy cơ bị tồn dư. Tuy nhiên, một số loại củ quả lại có nhiều tác dụng với sức khỏe, nhưng gần như tuyệt đối an toàn về vấn đề hóa chất. Dưới đây là 2 loại củ, quả mọi người nên sử dụng trong chế biến món ăn gia đình.
Củ sen
Củ sen vừa dùng làm thực phẩm, vừa dùng làm thuốc và 100% không tồn dư hóa chất, nhưng mọi người thường ít sử dụng. Giá trị dinh dưỡng và những tác dụng với sức khỏe của loại củ này cũng rất tốt, vì thế chúng được ví như “nhân sâm” giá rẻ, thậm chí còn bổ hơn cả ăn thịt cá.
Củ sen được ví là "nhân sâm" giá rẻ và khá an toàn khi sử dụng. Ảnh minh họa.
BSCK II Huỳnh Tấn Vũ (Bệnh viện Đại học Y dược TP HCM cơ sở 3) cho biết, sở dĩ củ sen ít tồn dư hóa chất bảo quản, thuốc trừ sâu vì chúng ẩn mình dưới nước và phát triển ở dưới lớp bùn. Tại Việt Nam loại củ này có nhiều, giá rất rẻ nhưng không được nhiều người sử dụng như một số nước khác.
Bác sĩ Vũ dẫn chứng, tại Trung Quốc, củ sen là món ăn thanh lọc cơ thể hiệu quả, được đánh giá bổ hơn cả thịt, cá. Còn ở Nhật Bản, loại củ giòn sần sật này được xem là "rau củ quốc dân", thường xuất hiện trong các bữa tiệc quan trọng, đặc biệt dịp năm mới, với mong muốn mang lại sức khỏe và trường thọ. Còn người Hàn Quốc gọi củ sen là “nhân sâm đất” nhờ khả năng chữa nhiều bệnh.
Theo bác sĩ Vũ, ngoài dùng làm thuốc trong đông y, củ sen khi dùng làm thực phẩm có giá trị dinh dưỡng rất cao và an toàn. Các nghiên cứu của y học hiện đại cho thấy, củ sen có năng lượng thấp, phù hợp với người ăn kiêng, giúp giảm cholesterol, ổn định đường huyết, ngăn ngừa táo bón hiệu quả.
Bác sĩ Vũ nhấn mạnh thêm rằng, nhóm vitamin B phức hợp như pyridoxine (B6), folate, niacin, riboflavin, pantothenic acid, thiamin trong củ sen rất dồi dào. Trong đó, B6 đóng vai trò coenzyme trong tổng hợp hóa học thần kinh, giúp cải thiện tâm trạng, giảm căng thẳng, đau đầu, kích thích thần kinh. Quan trọng hơn, B6 kiểm soát homocysteine, yếu tố nguy cơ gây đau tim, bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Rất nhiều món ngon và bổ dưỡng khi sử dụng củ sen nhưng ít người dùng. Ảnh minh họa.
Trong ẩm thực, củ sen có thể dùng để chế biến nhiều nhiều món ăn bổ dưỡng, như làm nộm, hầm cùng một số thực phẩm giàu protein, nấu cháo, thậm chí phơi khô tán bột dùng cũng rất tốt. Dù là thực phẩm sạch, tốt cho sức khỏe nhưng khi sử dụng, bác sĩ Huỳnh Tấn Vũ cũng lưu ý, người tiểu đường nên hạn chế sử dụng vì củ sen chứa khá nhiều tinh bột. Hay người mắc bệnh dạ dày cũng nên ăn ít, tránh đầy hơi, khó tiêu. Dù củ sen khi sử dụng phải loại bỏ lớp vỏ bên ngoài, nhưng cần lưu ý vệ sinh khi sơ chế và chế biến, nhất là dùng cho các món nộm vì dễ nhiễm ký sinh trùng.
Bí đỏ
Khác với bí bao tử hay rau bí, bí đỏ (bí ngô) là loại quả khá an toàn, ít tồn dư hóa chất vì chúng được bảo vệ bởi lớp vỏ cứng và dày. Với lớp vỏ này, ngoài bảo vệ khỏi sự tấn công của côn trùng, chúng còn ngăn chặn các loại hóa chất thấm sâu vào trong lớp thịt. Nếu so sánh bí non hay rau bí, bí đỏ khi đã già an toàn hơn rất nhiều.
Không chỉ an toàn, bí đỏ còn chứa nhiều dinh dưỡng. PGS.TS.BS Nguyễn Trọng Hưng (Viện Dinh dưỡng Quốc gia) cho biết, bí đỏ giàu chất béo, protein, chất xơ, vitamin A và các khoáng chất khác. Ngoài ra, bí đỏ chứa nhiều beta-caroten, một loại carotenoid mà cơ thể tổng hợp thành vitamin A. Với những dưỡng chất trên, bí đỏ khi sử dụng hợp lý sẽ rất tốt cho mắt, da và phù hợp với người ăn kiêng.
Bí đỏ có lớp vỏ cứng phía ngoài bảo vệ, vì thế nguy cơ nhiễm hóa chất hay sâu bọ tấn công là rất ít. Ảnh minh họa.
Tuy nhiên, khi sử dụng mọi người cần lưu ý, không nên dùng quá liên tục, vì beta caroten sẽ bị tồn đọng ở gan và gây ra hiện tượng vàng da ở lòng bàn tay, bàn chân và cả chóp mũi. Không nên ăn quá nhiều bí đỏ một lúc bởi hàm lượng chất xơ quá cao có thể gây đầy bụng, rối loạn tiêu hóa.
“Dù bí đỏ an toàn, tốt cho sức khỏe vì có giá trị dinh dưỡng cao. Tuy nhiên, cần khéo léo kết hợp bí đỏ trong khẩu phần ăn, một tuần chỉ nên ăn 2 – 3 lần là hợp lý”, bác sĩ Hưng tư vấn.
Khi chọn mua, nên chọn quả có màu vàng cam, màu sắc tươi sáng, khi ấn vào có cảm giác cứng tay. Bí đỏ ngon thường có phần cuống tươi, chiều dài cuống từ 2 - 3cm, trên bề mặt lát cắt ở cuống có một ít mủ do mới được cắt bán. Quan sát xung quanh lớp vỏ bí, phần vỏ phải lành lặn, không bị sứt mẻ, dập úng, khi cầm lên có cảm giác nặng tay là bí ngon.
Nếu mua bí để dự trữ không dùng ngay thì nên chọn những quả bí còn cuống sẽ có thời hạn bảo quản lâu hơn. Đối với những miếng bí đỏ được cắt ra thành từng khía để bán, nên lưu ý mua những miếng bí có thịt màu vàng tươi hoặc vàng cam, ruột bí đặc vì đây thường là bí ngon, chất lượng.
