PGS.TS. Nguyễn Thị Lâm, nguyên Phó viện trưởng, Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, bữa sáng có vai trò rất quan trọng với sức khỏe, chúng cung cấp năng lượng để cơ thể hoạt động sau một đêm dài nghỉ ngơi. Tuy nhiên, để bữa sáng mang lại những lợi ích cho sức khỏe thì việc lựa chọn món ăn và ăn uống lành mạnh, đúng cách là vô cùng quan trọng.
Theo bà Lâm, bữa ăn lành mạnh cần cung cấp đầy đủ, cân đối, hợp lý các chất dinh dưỡng (chất đạm, chất béo, chất bột đường), vitamin và khoáng chất. Thực phẩm chế biến phải đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và không trở thành nguồn gây bệnh, cũng như gánh nặng cho cơ thể.
“Bữa sáng lành mạnh có vai trò rất quan trọng trong dinh dưỡng, bởi không chỉ cung cấp năng lượng hoạt động cho cơ thể, mà còn giúp nâng cao sức khỏe, đẩy lùi các bệnh lý tim mạch, ngăn ngừa ung thư, cải thiện sức khỏe đường ruột, nâng cao tâm trạng...”, PGS Nguyễn Thị Lâm nhận định.
PGS Nguyễn Thị Lâm cho rằng, bữa sáng lành mạnh phải đầy đủ, đa dạng các nhóm chất. Ảnh minh họa.
Trong thực tế rất nhiều người chưa thật sự chú trọng đến giá trị dinh dưỡng, cũng như việc thực hành ăn uống một cách khoa học trong bữa sáng. Đa số mọi người đặt sự tiện lợi, ăn theo sở thích lên hàng đầu, điều này là không tốt cho sức khỏe nói chung, đặc biệt nhiều món ăn sáng quen thuộc còn gây gánh nặng rất lớn cho thận.
Dưới đây là một số món ăn sáng được nhiều người ưa thích, gây ảnh hưởng đến thận nếu sử dụng sai cách:
Ăn bún – phở sai cách
Bún và phở là món ăn quen thuộc, nhiều người “mê như điếu đổ” nên sử dụng thường xuyên trong bữa sáng. Bản chất bún hay phở không hề gây hại nếu đảm bảo được yếu tố an toàn thực phẩm và ăn đúng cách. Tuy nhiên, đa số mọi người đều đang ăn chưa đúng, điều này gây ảnh hưởng rất lớn đến thận.
Thứ nhất, ăn bún-phở thường gọi thêm quẩy chiên giòn. Điều này làm tăng độ ngon của món ăn, nhưng ít ai biết rằng, thành phần chính của quẩy chiên là bột mì nhưng có thể một số người bán hàng khi chế biến đã cho thêm phèn chua, soda vào trong bột mì để quẩy giòn, xốp hơn.
Phèn chua là một loại muối nhôm và lượng nhôm cho phép đi vào cơ thể không quá 0,7mg/1kg trọng lượng cơ thể. Nếu thường xuyên ăn quá nhiều quẩy chiên có thể khiến cơ thể hấp thụ lượng lớn muối nhôm. Muối nhôm có thể lắng đọng ở thận, tăng gánh nặng cho thận khiến thận bị tổn hại, thậm chí suy thận.
Bún, phở là món ăn sáng nhiều người ưa thích nhưng cách ăn sai lại khiến thận bị tàn phá. Ảnh minh họa.
PGS Nguyễn Thị Lâm cảnh báo, một thói quen thường gặp khác đó là khi ăn bún – phở, đó là, nhiều người thường ăn hết cả phần nước dùng. Điều này vô tình đã nạp một lượng muối khá lớn vào cơ thể và gây hại cho thận. Theo định lượng của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, trung bình lượng muối có trong một bát phở bò chín bình dân là hơn 3 gram; trong bát phở bò sốt vang 4,59 gram; phở gà 4 gram. Lượng muối trong tô bún cá là 6,23 gram, bún dọc mùng sườn 4 gram…
Trong khi khuyến cáo của WHO (Tổ chức Y tế thế giới) mỗi người trưởng thành chỉ dùng 5 gram muối/ngày. Như vậy, nếu ăn bún, phở buổi sáng và uống hết cả nước dùng thì đã đủ lượng muối trong cả ngày. Với thói quen ăn mặn như vậy, thận sẽ bị ảnh hưởng rất lớn, đồng thời sẽ ảnh hưởng đến cả tim mạch, huyết áp.
Thực phẩm chế biến sẵn
Các thực phẩm chế biến sẵn dù rất tiện lợi, nhưng chúng lại không hề tốt cho thận. Theo đó, các thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, thịt xông khói, thịt nguội… là những món được nhiều người ưa thích, nhất là học sinh. Các sản phẩm này thường chứa lượng muối rất lớn, cùng với các chất bảo quản khác nhất là phốt pho để giữ màu sắc, hương vị. Khi sử dụng thường được chiên rán trước, hoặc bản thân đồ ăn này đã chứa nhiều chất béo bão hòa.
Các loại thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều muối, chất bảo quản dễ gây hỏng thận. Ảnh minh họa.
Các nghiên cứu cho thấy, với người khỏe mạnh, có chức năng thận bình thường cũng sẽ có ảnh hưởng xấu đến thận và xương nếu họ tiêu thụ quá nhiều phốt pho. Ngoài ra, các chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa có trong thực phẩm chế biến sẵn hoặc quá trình chiên rán, khi vào cơ thể đòi hỏi gan phải hoạt động quá mức để chuyển hóa lipid, dễ dẫn đến gan nhiễm mỡ. Tình trạng gan bị quá tải sẽ gây rối loạn chuyển hóa, tạo áp lực gián tiếp lên chức năng lọc máu của thận. Đặc biệt, nhiệt độ cao khi chiên rán có thể sản sinh ra các chất độc hại như acrylamide, làm tăng gánh nặng lọc thải và gây tổn hại nhu mô thận lâu dài.
Bữa sáng giàu đạm và đường
Nhiều người cho rằng, bữa sáng phải “ăn như vua” nên bổ sung nhiều đạm từ các nguồn như thịt, trứng, sữa… nhưng ít ai biết rằng, chế độ ăn nhiều đạm sẽ làm tăng gánh nặng cho thận. Biểu hiện là sự gia tăng của protein nước tiểu và creatinin huyết thanh, nếu tình trạng này diễn ra trong thời gian dài, nó sẽ gây ảnh hưởng đến thận. Với người đang có vấn đề về thận, việc bổ sung nhiều đạm sẽ càng thúc đẩy bệnh thận mãn tính phát triển ngày càng nhanh.
Nếu bệnh nhân đã bị rối loạn chức năng thận (như bệnh thận mãn tính giai đoạn 3-5), bệnh nhân không những không được ăn bữa sáng giàu chất đạm, mà còn phải giảm tổng lượng chất đạm trong khẩu phần ăn hàng ngày.
Các loại bánh ngọt, bánh kem không phù hợp với bữa ăn sáng vì gây áp lực cho thận. Ảnh minh họa.
Tương tự với đồ ăn giàu đạm, đồ ăn ngọt như bánh ngọt, bánh kem, bánh mì sandwich với mứt hoặc nước ép trái cây đóng hộp cũng là những món đồ nhiều người lựa chọn, họ cho rằng đây là cách khởi đầu ngày mới đầy "ngọt ngào", nhưng cũng đầy rủi ro.
Việc tiêu thụ đường tinh luyện (đặc biệt là Fructose) quá mức vào buổi sáng gây tăng đường huyết đột ngột. Thận phải làm việc liên tục để tái hấp thụ và đào thải lượng đường dư thừa này. Thói quen này dẫn đến tình trạng kháng insulin, thúc đẩy bệnh tiểu đường (nguyên nhân hàng đầu gây suy thận) và trực tiếp gây quá tải, làm xơ hóa và suy giảm khả năng lọc của cầu thận.
Để tốt cho cơ thể, nhất là sự hoạt động của thận, các chuyên gia khuyến cáo, bữa sáng nên ăn cân đối các nhóm thực phẩm, tốt nhất nên tự chuẩn bị bữa ăn tại nhà để có nhiều sự lựa chọn và đa dạng thực phẩm hơn. Với những người thường xuyên ăn hàng quán với các món quen thuộc như bún, phở, bánh mỳ… nên giảm lượng muối từ nước dùng hay đồ chế biến sẵn. Đặc biệt quan trọng là ăn thêm rau, uống đủ nước lọc để giúp thận hoạt động tốt hơn, giảm gánh nặng cho thận.
