Cá cơm là một giống cá có kích thước thuộc dạng bé nhất trong các loài cá biển hiện nay, có tên khoa học Engraulidae, thuộc họ cá trổng. Do có kích thước nhỏ bé nên chúng có tập tính sống thành bầy đàn rất đông để sinh tồn, thường ăn sinh vật phù du ở tầng nước mặt.
Cá cơm có màu xanh lục, ánh bạc. Chúng có hình thon dài, phần đầu và đuôi đều có kích thước khá nhỏ. Một bầy cá cơm có thể lên đến hàng trăm tấn khi được khai thác là một con số không hề nhỏ đối với một loài cá vô cùng bé này.
Tại Việt Nam, cá cơm còn được gọi với cái tên là cá nườm, phân bố tại các vùng biển từ Thanh Hóa trở vào đến Kiên Giang. Có rất nhiều loài cá cơm nhưng ở đây, điển hình như:
Cá cơm trắng
Loại cá cơm này có kích thước vô cùng nhỏ, cơ thể chúng chỉ đạt khoảng 4 -5 cm chiều dài mà thôi, dẹp hai bên, nói chung thuộc dạng nhỏ nhất trong các giống cá cơm hiện nay. Đầu cá lại tương đối to so với thân, mõm lại ngắn. Nhưng đây lại là giống cá cơm được dùng làm nước mắm nhiều nhất và cho chất lượng nước mắm ngon nhất.
Sở dĩ chúng có tên gọi cá cơm trắng cũng chính bởi đặc điểm nổi bật là thân có màu trắng, bên thân còn có sọc dọc màu trắng bạc. Mắt cá cơm trắng rất to, không có màng mắt, khoảng cách giữa hai mắt rộng, khe mang cá rộng, lược mang dài và nhỏ. Vảy cá tròn, nhỏ, rất dễ rơi rụng.
Cá cơm thường
Đây là giống cá cơm có diện phân bố rất rộng và số lượng khá lớn, từ miền Bắc đến Nam cá cơm này đều có mặt. Chúng có tên tiếng Anh là commerson anchovy. Loại cá này rất dễ khai thác và đặc biệt giá thành rẻ hơn các loài các cơm khác.
Cá cơm thường có kích thước cũng không lớn hơn cá cơm trắng là bao, chúng chỉ nhỉnh hơn một tí thôi. Chiều dài trung bình mỗi con cá rơi tầm 6 – 8 cm và thân cá cũng thuộc dạng dẹp bên, đầu cá to, chiều dài thân cá dài gấp 4,4 đến 5,2 lần chiều cao thân. Thân cá cũng có màu trắng bạc, trên đầu có hai chấm màu xanh lục.
Cá cơm sọc tiêu
Cá cơm sọc tiêu có tên tiếng Anh là Stolephorus, đây là một trong những giống cá cơm rất ngon và được xem là đặc sản của Phú Quốc. Vì loài cá cơm sọc tiêu tiêu này phân bố tập trung chủ yếu ở vùng biển nơi đây, còn các vùng biển khác rất hiếm gặp hay hầu như không tìm tìm thấy.
Cá cơm sọc tiêu có thân hình thon dài, hơi dẹp ngang, miệng hơi nhọn. Lớp vảy tròn rất dễ rụng và không có đường biên. Toàn bộ thân có màu kem nhạt khi mất vảy, một sọc ánh bạc dọc hông.
Cá cơm ruột đỏ
Dòng cá cơm này rất hiếm gặp, chúng chỉ xuất hiện vào khoảng tháng 5 cho đến tháng 9 âm lịch nhưng với số lượng ít nên việc đánh bắt loài cá này cũng không nhiều. Cá cơm đỏ được dùng làm nước mắm thì cho màu rất đẹp bởi đặc tính màu đỏ cảu ruột cá tạo nên. Và loại cá cơm nay có giá thành cũng thuộc dạng tương đối mắc trong các loại cá cơm hiện nay.
Cá cơm than
Cá cơm than hay người ta hay gọi là cá cơm đen, cá cơm Trung Hoa, chúng có tên khoa học là Stolephorus Chinesis. Loài cá này có thân hình trụ tròn, thịt mềm và thân dài từ 6 – 8 cm. Đặc biệt chúng có hai sọc đen chạy dài khắp 2 bên lườn cá.
Cá cơm than có mắt rất to, không có màng mắt, khoảng cách giữa hai mắt lớn, khe mang rất rộng và hai hàm đều có răng rất nhỏ. Loài cá này thương phân bố ở dọc bờ biển miền Trung nước ta.
Nếu xưa cá cơm là loại lạ lẫm với nhiều người, thậm chí chỉ dành cho dân nghèo vùng biển thì giờ chúng đã trở thành đặc sản nổi tiếng, được chị em nội trợ ưa chuộng. Hiện chúng được rao bán ở khắp nơi trên cá nước với giá 70.000 đồng/kg cá tươi; 150.000 đồng - 230.000 đồng/kg cá khô.
Từ cá cơm, có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon:
Cá cơm kho
Đây là món ăn vô cùng quen thuộc trong mâm cơm của người Việt. Món ăn có hương vị thơm ngon, đặc biệt khi kết hợp cùng với cơm trắng. Chắc chắn sẽ khiến mọi thành viên trong gia đình đều yêu thích.
Cách chế biến vô cùng đơn giản. Bạn chỉ cần cho muối, đường, hạt tiêu, mắm ướp cùng cá cơm. Sau đó mang đi kho cá đến khi phần nước sốt sệt lại. Có thể kết hợp kho cá cùng thịt lợn ba chỉ để thêm phần thơm ngon.
Cá cơm chiên giòn
Cá cơm chiên giòn ăn cùng tương ớt vô cùng thích hợp với thời tiết mùa thu hiện nay. Bạn chỉ cần rửa sạch cá cơm, để ráo nước. Sau đó cho vào chảo dầu và rán giòn. Chảo nên đổ nhiều dầu, đun sôi mới cho cá vào sẽ nhanh giòn hơn.
Có thể sử dụng cá chiên giòn với tương ớt cay cay ngọt ngọt. Hoặc bạn có thể tự pha nước chấm tỏi ớt theo công thức sau: Sử dụng nước mắm, hành phi, tỏi băm, đường, me và chút ớt, sau đó đun đến khi nước sốt sệt lại. Sau đó cho cá cơm vào đảo đều.
Cá cơm nấu canh chua
Vì xương cá rất mềm nên khi nấu canh cũng rất dễ ăn, không lo bị hóc xương như các loài cá khác. Món canh chua này được rất nhiều người chọn chế biến khi vào thu.
Bạn cần chuẩn bị khế, cá cơm, cà chua, rau thơm rồi sơ chế nguyên liệu: cá rửa sạch và để ráo nước, cà chua cắt miếng, khế cắt nhỏ, rau thơm nhặt sạch. Phi hành tím cho thơm, sau đó cho cá vào đảo qua rồi cho nước vào đun sôi. Bạn lưu ý nên đảo nhẹ tay không khuấy quá mạnh. Khi nước sôi ta bỏ cà chua, khế vào đun từ 10 -15 phút. Nêm nếm ra vị cho vừa, khi gần ăn thì cho rau thơm và rồi tắt bếp.
Ngoài các món ăn từ cá cơm tươi thì các món ăn được chế biến từ cá cơm khô cũng vô cùng phổ biến và được mọi người yêu thích. Đặc biệt khi cá khô dễ dàng bảo quản hơn rất nhiều. Chính vì vậy cá cơm khô được nhiều gia đình Việt lựa chọn tích trữ.
