Là một nhà tâm lý học giáo dục, cô đã học được một bài học rất quan trọng: Trẻ em cần tuổi thơ an toàn, yêu thương và có tổ chức, nhưng chúng cũng cần năng lực và quyền tự chủ để phát triển.
Michele Borba là nhà tâm lý học giáo dục, chuyên gia nuôi dạy con cái và là tác giả sách.
Sau khi xem qua hàng loạt nghiên cứu, Michele Borba đã xác định được 7 kỹ năng mà trẻ cần để nâng cao tinh thần dẻo dai, khả năng phục hồi, năng lực xã hội, khả năng tự nhận thức và sức mạnh đạo đức:
1. Sự tự tin
Hầu hết các bậc cha mẹ đều đánh đồng lòng tự trọng với sự tự tin. Có rất ít bằng chứng cho thấy việc nâng cao lòng tự trọng sẽ làm tăng thành công trong học tập hoặc thậm chí là hạnh phúc đích thực. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những đứa trẻ cho rằng điểm số của mình là do nỗ lực và thế mạnh của bản thân sẽ thành công hơn những đứa trẻ tin rằng chúng không thể kiểm soát được kết quả học tập.
Sự tự tin thực sự là kết quả của việc làm tốt, đối mặt với những trở ngại, tìm ra giải pháp và tự mình khắc phục. Những đứa trẻ có sự tự tin biết rằng chúng có thể thất bại nhưng cũng có thể phục hồi, và đó là lý do tại sao chúng ta phải giải phóng bản thân khỏi cảm xúc tiêu cực.
2. Sự đồng cảm
Sức mạnh tính cách này có ba kiểu riêng biệt: Sự đồng cảm về mặt tình cảm, khi chúng ta chia sẻ cảm xúc của người khác và cảm nhận được cảm xúc của họ; Sự đồng cảm về hành vi, khi sự quan tâm đồng cảm thúc đẩy chúng ta hành động với lòng trắc ẩn; Sự đồng cảm về nhận thức, khi chúng ta hiểu suy nghĩ của người khác hoặc đặt vào hoàn cảnh của họ.
Trẻ em cần vốn từ vựng về cảm xúc để phát triển sự đồng cảm. Dưới đây là những cách cha mẹ có thể dạy điều đó:
Dán nhãn cảm xúc: Cố tình gọi tên cảm xúc trong ngữ cảnh để giúp trẻ xây dựng vốn từ vựng về cảm xúc: "Con đang hạnh phúc!" "Con có vẻ buồn bực".
Đặt câu hỏi: "Điều đó khiến con cảm thấy thế nào?" "Trông con có vẻ sợ hãi. Bố/mẹ có làm đúng không?". Giúp con bạn nhận ra rằng mọi cảm xúc đều bình thường.
Chia sẻ cảm xúc: Trẻ cần cơ hội để thể hiện cảm xúc của mình một cách an toàn. Tạo không gian đó bằng cách chia sẻ cảm xúc của chính bạn: "mẹ không ngủ nhiều nên rất cáu kỉnh". "Mẹ thấy chán cuốn sách này."
Để ý đến người khác: Chỉ ra khuôn mặt và ngôn ngữ cơ thể của mọi người tại thư viện hoặc công viên: "Con nghĩ người đàn ông đó cảm thấy thế nào?"; "Con đã bao giờ cảm thấy như thế này chưa?".
3. Tự chủ
Khả năng kiểm soát sự chú ý, cảm xúc, suy nghĩ, hành động và mong muốn là một trong những sức mạnh có mối tương quan chặt chẽ nhất với thành công. Một cách để dạy tính tự chủ là ra tín hiệu. Một số trẻ gặp khó khăn trong việc thay đổi trọng tâm giữa các hoạt động. Đó là lý do tại sao giáo viên sử dụng "tín hiệu chú ý" như rung chuông hoặc ra hiệu bằng lời nói: "Hạ bút chì, ngước mắt lên".
Một vài câu có thể giúp bố mẹ tạo sự chú ý cho con: "Bố mẹ cần sự chú ý của con trong một phút nữa"; "Con đã sẵn sàng lắng nghe chưa?". Một kỹ thuật khác là sử dụng các khoảng dừng căng thẳng. Chậm lại giúp trẻ có thời gian để suy nghĩ. Dạy "lời nhắc tạm dừng" mà con bạn có thể sử dụng để nhắc nhở chúng dừng lại và suy nghĩ trước khi hành động: "Nếu con giận, hãy đếm đến 10 trước khi trả lời"; "Khi nghi ngờ: Hãy dừng lại, suy nghĩ, bình tĩnh lại"; "Đừng nói bất cứ điều gì con không muốn người khác nói về mình".
4. Chính trực
Tính chính trực là tập hợp những niềm tin, năng lực, thái độ và kỹ năng đã học được để tạo ra một la bàn đạo đức mà trẻ có thể sử dụng để biết và làm điều gì là đúng. Cha mẹ có giữ được chữ tín qua việc nói đi đôi với làm trong các mối quan hệ giữa cha mẹ với con, cha mẹ với nhau và cha mẹ với những người xung quanh không? Tiết chế chính mình, lắng nghe và kiên nhẫn hướng dẫn con, đó chính là cách rèn cho con phẩm chất chính trực.
5. Sự tò mò
Tò mò là sự nhận biết, theo đuổi và mong muốn khám phá những sự kiện mới lạ, đầy thử thách. Để giúp trẻ xây dựng trí tò mò, Michele Borba thích sử dụng đồ chơi và trò chơi có giới hạn mở. Đưa cho các em sơn, sợi và que kem để tạo ra các công trình. Hoặc đưa ra những chiếc kẹp giấy cùng dụng cụ làm sạch đường ống và thách thức con xem chúng có thể sử dụng theo bao nhiêu cách khác thường.
Một phương pháp khác là mô hình hóa tính tò mò. Thay vì nói "Điều đó không hiệu quả", hãy thử "Hãy xem điều gì sẽ xảy ra!". Thay vì đưa ra câu trả lời, hãy hỏi: "Con nghĩ gì?"; "Làm sao con biết?"; "Làm thế nào con có thể tìm ra?"
Cuối cùng, bạn đọc một cuốn sách, xem một bộ phim hoặc chỉ đi ngang qua ai đó, hãy sử dụng câu hỏi "Bố/mẹ không biết cô ấy đang đi đâu"; "Bố/mẹ tự hỏi tại sao họ lại làm vậy"; "Bố/mẹ tự hỏi điều gì sẽ xảy ra tiếp theo".
6. Kiên trì
Một số trẻ bỏ cuộc vì cảm thấy choáng ngợp với tất cả các vấn đề hoặc tất cả bài tập của mình. Chia nhiệm vụ thành những phần nhỏ hơn sẽ giúp ích cho những đứa trẻ gặp khó khăn trong việc tập trung hoặc bắt đầu.
Ví dụ, bạn có thể dạy con mình phân chia bằng cách che tất cả các bài Toán của con bằng một mảnh giấy, ngoại trừ hàng trên cùng. Hạ tờ giấy đã che xuống hàng tiếp theo khi mỗi hàng hoàn thành.
Trẻ lớn hơn có thể viết từng bài tập trên một tờ giấy dán, theo thứ tự độ khó và thực hiện từng nhiệm vụ một. Khuyến khích trẻ làm việc khó nhất trước để họ không bị căng thẳng. Sự tự tin và tính kiên trì được xây dựng khi trẻ hoàn thành những phần lớn hơn một mình.
7. Lạc quan
Những đứa trẻ lạc quan xem những thách thức và trở ngại chỉ là tạm thời và có thể vượt qua, vì vậy chúng có nhiều khả năng thành công hơn. Những đứa trẻ bi quan coi những thử thách là vĩnh viễn, giống như những khối xi măng không thể di chuyển, vì vậy chúng có nhiều khả năng bỏ cuộc.
Dạy trẻ tính lạc quan bắt đầu từ chúng ta. Trẻ em coi lời nói của cha mẹ như tiếng nói nội tâm của chúng. Vì vậy hãy chú ý đến những thông điệp điển hình của bạn và đánh giá quan điểm mà bạn dành cho con mình.
Trung bình, bạn cho rằng mình nhìn chung là người bi quan hay lạc quan hơn? Bạn thường mô tả mọi thứ là tích cực hay tiêu cực; tốt hay xấu; qua lăng kính màu hồng hay đen? Nếu bạn thấy mình đang nghiêng về phía tiêu cực, hãy nhớ rằng sự thay đổi bắt đầu bằng việc nhìn vào gương. Nếu bạn thấy bi quan, hãy viết về lý do tại sao trở nên lạc quan hơn sẽ tốt hơn cho bản thân mình và gia đình.
Theo Hiểu Đan/ Báo Phụ nữ Việt Nam
