Cây trinh nữ có tên khoa học Mimosa pudica L., thuộc họ Đậu (Fabaceae), là loài thảo dược quen thuộc trong đời sống dân gian Việt Nam. Cây còn được biết đến với nhiều tên gọi gợi hình như cây mắc cỡ, cây e thẹn, hàm tu thảo, cây thẹn… Tất cả đều bắt nguồn từ đặc tính độc đáo: lá cụp lại ngay khi chạm vào, như dáng vẻ rụt rè của một thiếu nữ.
Cây trinh nữ là dạng cây bụi sống lâu năm, thân mọc thấp sát đất, phân nhiều nhánh nhỏ và có gai lưa thưa. Chiều cao cây dao động từ 15–100 cm tùy điều kiện sinh trưởng. Nhìn tổng thể, cây mang vẻ mảnh mai nhưng lại có sức sống bền bỉ, mọc phổ biến ở bãi cỏ, ven đường, bờ ruộng đến nương rẫy hoặc quanh hàng rào.
Bạn có thể dễ dàng nhận biết cây trinh nữ nhờ những đặc điểm rất đặc trưng của loài cây này: lá màu xanh đậm, dạng kép hình lông chim và phủ nhiều lông mịn, mọc đối xứng dọc theo cuống lá dài khoảng 4 cm; hoa nhỏ màu hồng tím, tròn như những quả cầu bông và thường mọc đơn lẻ ở nách lá; quả có dạng hình sao, kích thước nhỏ khoảng 2×3 mm, mép quả có lông cứng và bên trong chứa những hạt dẹt màu nâu nhạt với bề mặt mịn. Những đặc điểm này giúp người ta dễ dàng phân biệt cây trinh nữ với các loài cây khác trong tự nhiên.
Từ xa xưa, cây trinh nữ đã được người dân ở các miền quê và nhiều nền y học cổ truyền xem như một loại thảo mộc quý, vừa làm gia vị, vừa là vị thuốc dân gian với nhiều công dụng có giá trị.
Nếu như trước đây cây trinh nữ chỉ mọc hoang ở ruộng vườn, bờ rào, chẳng ai để ý hay xem đó là thứ có giá trị, người dân muốn dùng chỉ việc ra vườn hái vài nắm, thì giờ đây loài cây này lại trở thành mặt hàng được nhiều người tìm mua. Trên các chợ mạng và sàn thương mại điện tử, cây trinh nữ khô được rao bán khá phổ biến với mức giá khoảng 120.000 đồng/kg. Trong khi đó, cây trinh nữ tươi thường được người dân thu hái trực tiếp có giá mềm hơn, chỉ khoảng 30.000 đồng/kg tại các chợ quê.
Những tác dụng của cây trinh nữ với sức khoẻ
Giúp an thần, giảm căng thẳng
Cây trinh nữ chứa nhiều hoạt chất có tác dụng làm dịu hệ thần kinh, giúp giảm căng thẳng, lo âu và cải thiện chất lượng giấc ngủ. Đây được xem là một phương pháp tự nhiên phù hợp cho những người thường xuyên mất ngủ, khó ngủ hoặc ngủ không sâu giấc. Bạn có thể dùng 10–15g toàn cây trinh nữ khô, sắc lấy nước uống trước khi đi ngủ để hỗ trợ an thần.
Một số nghiên cứu cho thấy cây trinh nữ có khả năng ức chế hoạt động của hệ thần kinh trung ương, từ đó giúp giảm co giật. Ngoài ra, các hoạt chất trong cây còn được ghi nhận có thể hỗ trợ cải thiện một số triệu chứng của bệnh Parkinson như run tay chân, cứng cơ và hạn chế vận động.
Tốt cho người tiểu đường
Cây trinh nữ có tác dụng hỗ trợ giảm lượng đường trong máu, nhờ đó mang lại lợi ích cho bệnh nhân tiểu đường. Bên cạnh đó, cây còn góp phần ngăn ngừa một số biến chứng thường gặp của bệnh.
Tăng cường sức khỏe xương khớp
Các hoạt chất trong cây trinh nữ mang đặc tính giảm đau và chống viêm tự nhiên, giúp làm dịu các cơn đau nhức xương khớp, đau lưng, đau cơ. Nhờ vậy, cây thường được dùng như một liệu pháp hỗ trợ trong điều trị các bệnh viêm khớp như viêm khớp dạng thấp hoặc thoái hóa khớp.
Một số tài liệu cho thấy cây trinh nữ còn có khả năng giúp tăng mật độ xương, giảm nguy cơ loãng xương. Khi bị đau nhức, bạn có thể giã nát lá trinh nữ tươi đắp trực tiếp lên vùng đau hoặc rang nóng lá khô rồi chườm để tăng hiệu quả giảm đau.
Giải độc gan
Cây trinh nữ có khả năng thanh nhiệt, hỗ trợ đào thải độc tố ra khỏi cơ thể. Việc dùng nước sắc từ cây trinh nữ phơi khô giúp làm sạch gan và tăng cường chức năng gan.
Hỗ trợ điều trị bệnh đường hô hấp
Nhờ chứa các hoạt chất giúp làm loãng đờm và hỗ trợ tống đờm ra ngoài, cây trinh nữ thường được dùng để giảm ho, viêm họng và viêm phế quản. Cây còn giúp làm dịu các triệu chứng khó chịu ở đường hô hấp.
Một số nghiên cứu cho thấy cây trinh nữ có thể giúp giảm tần suất và mức độ của các cơn hen suyễn. Cây cũng có tác dụng giãn phế quản, kháng viêm và chống dị ứng, từ đó cải thiện lưu thông không khí trong phổi và giúp người bệnh thở dễ dàng hơn.
Tăng cường sức khỏe tim mạch
Các hoạt chất trong cây trinh nữ có khả năng làm giãn mạch máu, giúp máu lưu thông tốt hơn và góp phần hạ huyết áp. Điều này rất hữu ích cho người bị cao huyết áp, giúp giảm nguy cơ phát triển bệnh lý tim mạch.
Cây trinh nữ còn giàu chất chống oxy hóa, có tác dụng trung hòa gốc tự do – vốn là yếu tố gây tổn thương tế bào, trong đó có tế bào tim mạch. Nhờ vậy, cây hỗ trợ bảo vệ tim và tăng cường sức khỏe hệ tuần hoàn.
Hỗ trợ trị mụn nhọt và viêm da
Trong trường hợp bị mụn nhọt, các hoạt chất của cây trinh nữ giúp kháng khuẩn, giảm viêm, làm khô nhân mụn và thúc đẩy quá trình hồi phục da. Với các tình trạng viêm da, cây giúp giảm đỏ, ngứa và đau rát, mang lại cảm giác dễ chịu.
Bạn có thể dùng lá trinh nữ tươi rửa sạch, giã nát rồi đắp lên vùng da bị tổn thương khoảng 15–20 phút, sau đó rửa lại bằng nước ấm để đạt hiệu quả tốt hơn.
